Λατινικά Γ' Λυκείου

[Sali]

Από τον Κανελλόπουλο έχω σχηματίσει την εντύπωση ότι ... στη Λατινική ... πολλές φορές χρησιμοποιείται στη Λατινική επίθετο (το οποίο αναγνωρίζεται ως επιρρηματικό κατηγορούμενου τρόπου) εκεί όπου στην α.ε. θα χρησιμοποιείτο επιρρηματική μετοχή, σίγουρα αιτιολογική (όπως στο superba forma sua ή στο fretus viribus suis) -δεν ξέρω αν χρησιμοποιείται και σε θέση άλλης επιρρηματικής μετοχής. Είναι έτσι;

Έτσι είναι. Όσα επίθετα γνωρίζω λειτουργούν όπως οι αιτιολογικές μετοχές (συγκαταλέγω σ' αυτά και το cupidus, μάθ. 29 - πρβλ. το fortior hoste, μάθ. 31), δεν γνωρίζω άλλες περιπτώσεις. Υπάρχουν πάντως και ουσιαστικά (συνήθως το homo ή το vir) που έχουν ανάλογη λειτουργία: Cic. Mil. 21: sed homo sapiens ... multa vidit (= αλλά άνθρωπος συνετός καθώς ήταν...πολλά είδε). Πάντως, και άλλα ουσιαστικά ή ουσιαστικοποιημένα επίθετα λειτουργούν ως φορείς και άλλων επιρρηματικών σχέσεων. Αυτά δηλώνουν συνήθως ηλικία ή κοινωνική κατάσταση: Pl. Mil. 966 quia adulescens nupta est cum sene (= γιατί, αν και νέα, παντρεύτηκε με γέρο)· Cic. Phil. 2.118 defendi rem publicam adulescens, non deseram senex (= υπερασπίστηκα την πολιτεία όταν ήμουν νέος, δεν θα την εγκαταλείψω στα γεράματα). Όλα αυτά ο Κανελλόπουλος τα χαρακτηρίζει ως επιρρηματικά κατηγορούμενα που λειτουργούν ανάλογα με επιρρηματική μετοχή.

Οι επιρρηματικές αυτές σημασίες στα επίθετα ή στα ουσιαστικά πρέπει να οφείλονται στην έλλειψη της μετοχής ενεστώτα του sum.

Ο χαρακτηρισμός του adversos ως επιρρηματικού κατηγορούμενο τρόπου από τον Κανελλόπουλο πώς πιστεύετε ότι εξηγείται;

Όπως έχουν τα πράγματα στην ελληνική βιβλιογραφία, δεν νομίζω πως εξηγείται. Κατά τη γνώμη μου δηλαδή, το επιρρηματικό κατηγορούμενο έχει μια στενή σχέση με το ρήμα, ενώ με τον κατηγορηματικό προσδιορισμό η σχέση αυτή είναι σαφώς χαλαρότερη. Όταν λέμε ότι το επίθετο δηλώνει την φυσική ή πνευματική κατάσταση του υποκειμένου, όταν ισχύει η πράξη του ρήματος, αυτό είναι ο ορισμός του κατηγορηματικού προσδιορισμού. Η apri λέει ότι έτσι μπορεί να δηλώνεται και το επιρρηματικό κατηγορούμενο. Δεν διαφωνώ επί της ουσίας, αλλά φρονώ ότι αυτό έρχεται σε σύγκρουση με το usus των Ελλήνων φιλολόγων. Αλλά, βλέπετε, ο πρώτος διδάξας είναι ο Κανελλόπουλος, και κανείς δεν πάει κόντρα στην άποψή του (δεν υπονοώ ασφαλώς την apri αλλά τους εκάστοτε αντιγράφοντες "συγγραφείς" χωρίς κριτική ματιά). Δεν λέω, σπουδαίος λατινιστής ο άνθρωπος, αλλά καλό είναι να βλέπουμε κριτικά τις θέσεις του. Άλλωστε, όπως είδαμε, ο Pinkster (ένα πραγματικά τεράστιο κεφάλαιο για τα λατινικά γράμματα) δεν υιοθετεί τέτοιες διακρίσεις (το ίδιο και όλοι οι ξένοι μελετητές) - και καλά κάνουν οι άνθρωποι. Για τον Pinkster όλα αυτά είναι secondary predicates, ενώ οι άλλοι ξένοι φιλόλογοι έχουν ανάλογη αντίληψη, θεωρούν δηλαδή πως τα επίθετα ή τα ουσιαστικά αυτά βρίσκονται σε κατηγορηματική θέση (predicative position), χωρίς να προβαίνουν σε άχρηστες διακρίσεις.

Ποια η διαφορά μεταξύ του adversos και των superba - fretus; Προφανώς ο Κανελλόπουλος δεν θεωρεί ότι διαφέρουν...

Προφανώς και διαφέρουν: το aversos δεν λειτουργεί όπως η επιρρηματική (αιτιολογική ή άλλου είδους) μετοχή.

[PDE ads]

[apri]

Όλα αυτά ο Κανελλόπουλος τα χαρακτηρίζει ως επιρρηματικά κατηγορούμενα που λειτουργούν ανάλογα με επιρρηματική μετοχή.

Οι επιρρηματικές αυτές σημασίες στα επίθετα ή στα ουσιαστικά πρέπει να οφείλονται στην έλλειψη της μετοχής ενεστώτα του sum.

Όπως έχουν τα πράγματα στην ελληνική βιβλιογραφία, δεν νομίζω πως εξηγείται. Κατά τη γνώμη μου δηλαδή, το επιρρηματικό κατηγορούμενο έχει μια στενή σχέση με το ρήμα, ενώ με τον κατηγορηματικό προσδιορισμό η σχέση αυτή είναι σαφώς χαλαρότερη. Όταν λέμε ότι το επίθετο δηλώνει την φυσική ή πνευματική κατάσταση του υποκειμένου, όταν ισχύει η πράξη του ρήματος, αυτό είναι ο ορισμός του κατηγορηματικού προσδιορισμού. Η apri λέει ότι έτσι μπορεί να δηλώνεται και το επιρρηματικό κατηγορούμενο. Δεν διαφωνώ επί της ουσίας, αλλά φρονώ ότι αυτό έρχεται σε σύγκρουση με το usus των Ελλήνων φιλολόγων. Αλλά, βλέπετε, ο πρώτος διδάξας είναι ο Κανελλόπουλος, και κανείς δεν πάει κόντρα στην άποψή του (δεν υπονοώ ασφαλώς την apri αλλά τους εκάστοτε αντιγράφοντες "συγγραφείς" χωρίς κριτική ματιά). Δεν λέω, σπουδαίος λατινιστής ο άνθρωπος, αλλά καλό είναι να βλέπουμε κριτικά τις θέσεις του.

Δεν είναι μόνο ο Κανελλόπουλος. Και ο Woodcock το ίδιο πιστεύει, ότι οι μετοχές και τα επίθετα αυτά συνδέονται συντακτικά με το ρήμα και όχι με το ουσιαστικό και ότι, επειδή ακριβώς είναι επίθετα, δείχνουν την κατάσταση στην οποία βρισκόταν το Υ/Α, όταν γινόταν η πράξη.

Λέει:

To say that a participle is adverbial in function is not to deny that it is still an adjective, for an adjective is performing the function of an adverb in the sentence when it is used predicatively as an extension to the predicate, i.e. when it is answering, not the question ‘what?’ or ‘what sort of?’, but ‘how?’, ‘under what circumstances?’, ‘when?’, ‘ why?’, ‘in spite of what?*

E.g., in the sentence ‘Hannibal retired beaten , beaten is an adjective, not qualifying the subject Hannibal, though it agrees with it, but qualifying a noun such. as ‘man’, which is understood. The sentence stands for ‘Hannibal retired (as) a beaten man. But the words ‘as a beaten man’ describe the manner or the circumstances in which Hannibal retired, and do not qualify the subject Hannibal. Τherefore they are syntactically equivalent to an adverb, and so is the adjective beaten , when used predicatively in this way.
.......

Note. Besides participles, a number of adjectives are often used predicatively, i.e. adverbially, rather than adjectivally. Such are those denoting position in place or time, e.g. superior, summus , extremus , medius , proximus , etc.; denoting quantity or numerical order, e.g. prior , primus , postremus > solus, totus ; and denoting attitude of mind or manner, e.g. laetus , maestus, libens , invitus , sciens , prudens , inscius , incautus , etc.: Cic. Br. 173 Crasso et Antonio L. Philippus proximus accedebat . ‘L Philippus came next to Crassus and Antonius. 5 Virg. Geor. 4, 134 primus vere rosam atque autumno carpere poma . ‘He was the first to pluck the rose in spring and apples in the autumn. 5 Cic. Fam. 13, 63, 1 eum ego a me invitissimus dimisi . ‘I sent him away most unwillingly. 5 (Invitus is regularly so used.)

It will be seen that adjectives so used must be translated in English by an adverb or adverbial phrase, or they must be made the predicate (‘He was the first to . . , 5 ). This usage is not a merely Latin peculiarity, but is a relic from the time before adverbs had evolved.

(βλ 70
https://archive.org/details/woodcock-e.-a-new-latin-syntax-1959/page/70/mode/1up?q=Participle+)

O Pinkster επίσης τα εντάσσει όλα αυτά στα  δευτερεύοντα κατηγορήματα (secondary predicates), δηλ στα συμπληρώματα ή προσαρτήματα του ρήματος που προσδίδουν κάποια ιδιότητα στο Υ ή στο Α.
Τα συγκεκριμένα τα θεωρεί -δικαίως- προσαρτήματα (adjuncts), γιατί έχουν προαιρετική εμφάνιση.
Γι ' αυτό λέει αυτά που παρέθεσες:

Pinkster (II, 777): "Maesti is an optional constituent in the sentence and therefore resembles a satellite [...] It indicates the mental condition of the people who had left Alesia while they were on their way to the oppidum".

....Since maesti resembles a satellite in that it is an optional constituent of the sentence, it is usually taken as an adverbial constituent (often described as an adjective used instead of a manner adverb). Unlike the morphologically related adverbs maeste and maestiter, however, it does not specify the action of the verb se receperunt: the people did not retreat in a sad manner, they were sad while retreating".


Μόνο τα παραδοσιακά ελληνικά συντακτικά κάνουν διαχωρισμό μεταξύ κατηγορηματικού προσδιορισμού και επιρρηματικού κατηγορουμένου.

Στο σύγχρονο συντακτικό μόνο τα δεικτικά (από όσα παραδοσιακά αναφέρονται ως κατηγ.προσδιορισμοί) θεωρείται ότι προσδιορίζουν κάποιο ουσιαστικό ως determiners. Άλλωστε, η σύνδεση τους φαίνεται και από το γεγονός ότι δεν μετακινούνται μακριά από το ουσιαστικό. Ή θα είναι αμέσως πριν ή αμέσως μετά.
Αντιθέτως, τα υπόλοιπα επίθετα σε κατηγορηματική θέση που συζητάμε μπορεί να βρεθούν και σε άλλες θέσεις, ακριβώς γιατί είναι προσαρτήματα (adjuncts) του ρήματος.

[Dwrina]

 
Μπορώ να τρέψω σε παθητική σύνταξη το tu hominen investiga με γ΄ ενικό προστακτικής μέλλοντα ή τέτοιες συντάξεις δεν τρέπονται με κανέναν τρόπο σε παθητικές;

[Sali]

Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να ζητηθεί τέτοια μετατροπή, κυρίως γιατί ο χρόνος της παθητικής σύνταξης δεν αντιστοιχεί στον χρόνο της ενεργητικής.

[PDE ads]

[Dwrina]

Ευχαριστώ! 

Για το scio η  apri είχε γράψει ότι σχηματίζει προστακτική μόνο στον μέλλοντα (την οποία όμως λέμε στους μαθητές να γράφουν και όταν ζητείται προστατική ενεστώτα).

Ισχύει το ίδιο και στη παθητική φωνή; Δηλαδή, δεν υπάρχει προστακτική scire - scimini και χρησιμοποιείται στη θέση της η προστακτική μέλλοντα; 

[Sali]

Kαμία πηγή μου δεν δίνει προστακτική ενεστώτα παθητικής φωνής.

[Dwrina]

Στο Meruisse vero stipendia ... virtutis fuit  το fuit είναι απρόσωπο, γιατί έχει υποκείμενο απαρέμφατο; Στα Αρχαία όμως σε ανάλογη περίπτωση θα είχαμε έναρθρο απαρέμφατο και προσωπικό ἐστί, σωστά;

 Υπάρχει άλλη περίπτωση στην οποία το sum χρησιμοποιείται ως απρόσωπο (όπως το ἔστι = είναι δυνατόν); 

Στους περιφραστικούς τύπους  με μετοχή + sum η μετοχή είναι κατηγορηματική σε θέση κατηγορουμένου,  όπως στις περιφράσεις της αρχαίας Ελληνικής;

[Dwrina]

Στο Meruisse vero stipendia ... virtutis fuit  το fuit είναι απρόσωπο, γιατί έχει υποκείμενο απαρέμφατο; Στα Αρχαία όμως σε ανάλογη περίπτωση θα είχαμε έναρθρο απαρέμφατο και προσωπικό ἐστί, σωστά;

 Υπάρχει άλλη περίπτωση στην οποία το sum χρησιμοποιείται ως απρόσωπο (όπως το ἔστι = είναι δυνατόν); 

Στους περιφραστικούς τύπους  με μετοχή + sum η μετοχή είναι κατηγορηματική σε θέση κατηγορουμένου,  όπως στις περιφράσεις της αρχαίας Ελληνικής;

[apri]

Στο Meruisse vero stipendia ... virtutis fuit  το fuit είναι απρόσωπο, γιατί έχει υποκείμενο απαρέμφατο; Στα Αρχαία όμως σε ανάλογη περίπτωση θα είχαμε έναρθρο απαρέμφατο και προσωπικό ἐστί, σωστά;

Δεν συμφωνώ ότι είναι απρόσωπο, γιατί είναι συνδετικό το ρήμα. Τα συνδετικά εξ ορισμού είναι προσωπικά, γιατί αποδίδουν μια ιδιότητα στο υποκείμενο που είναι πρόσωπο ή πράγμα.
Εδώ έχεις πράγμα που δεν εκφράζεται με ουσιαστικό, αλλά με απαρέμφατο (δηλ.με ρηματικό ουσιαστικό).  Στα αρχαία ελληνικά θα μπορούσε να είναι έναρθρο απαρέμφατο (τὸ ἐρᾶν ἐθελούσιόν ἐστιν) ή άναρθρο (πόλεώς ἐστι θάνατος ἀνάστατον γενέσθαι).
Απλώς, συνήθως, όταν είναι άναρθρο το απαρέμφατο, το "εστί" μαζί το κατηγορούμενο είναι τυποποιημένη φράση και γι' αυτό την εκλαμβάνουμε ως απρόσωπη έκφραση.

Στα Λατινικά δεν υπήρχαν άρθρα, οπότε σε τέτοιες περιπτώσεις υπήρχε απαρέμφατο που ισοδυναμούσε με ουσιαστικό.
Πχ Dolēre malum est = Dolor malum est

Στο κείμενο έχεις το est με γενική κατηγορηματική
Meruisse vero stipendia ... virtutis fuit
Στη θέση του meruisse θα μπορούσε να είναι το meritum.

[Sali]

Υπάρχει άλλη περίπτωση στην οποία το sum χρησιμοποιείται ως απρόσωπο (όπως το ἔστι = είναι δυνατόν);

Ασφαλώς. Δες τον Pinkster, I, 4.15 ('Impersonal' est), σελ. 95.

[nikolaos 0305]

Στη μετατροπή από πλάγιο σε ευθύ λόγο δεν είναι απαραίτητη η μετατροπή των αντωνυμιών του γ΄προσώπου ille, is σε hic, iste. Ισχύει;

[Dwrina]

Στη μετατροπή από πλάγιο σε ευθύ λόγο δεν είναι απαραίτητη η μετατροπή των αντωνυμιών του γ΄προσώπου ille, is σε hic, iste. Ισχύει;

 Το γράφει το βιβλίο του καθηγητή.

[Dwrina]

Η παθητική περιφραστική συζυγία απαντά σε υποτακτική σε κύριες προτάσεις, δηλαδή σε προτρεπτική υποτακτική; Έδωσα για τροπή σε παθητική περιφραστική συζυγία το amemus patriam και το pareamus senatui, αλλά τελικά δεν ξέρω αν στέκει. 

[nikolaos 0305]

Σε ποια σελίδα στο βιβλίο του καθηγητή το αναφέρει;