Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[Dwrina]

ἀλλὰ μὴν ὅτι νῦν Ἀριστογείτων τοῖς μὲν τῆς ἐνδείξεως δικαίοις ἅπασιν ἑάλωκεν  ἕτερος δ΄ οὐδὲ εἷς ἔστιν ἀνεκτὸς αὐτῷ λόγος,  περὶ τούτων ῥᾴδιον διδάξαι.: το περί τούτων ανακεφαλαιώνει το περιεχόμενο της ειδικής, όπως αν είχαμε ταῦτα αντί για τον εμπρόθετο; Έτσι όμως όπως είναι τώρα,  μπορούμε να χαρακτηρίσουμε την ειδική αντικείμενο στο διδάξαι;

[PDE ads]

[apri]

Είναι δύο οι ειδικές προτάσεις και συνδέονται αντιθετικά (μεν...δε). Γι' αυτό μετά λέει "περί τούτων".

Εγώ θα έλεγα ότι είναι επεξηγήσεις στο "τούτων" που έχουν προταχθεί για έμφαση.

[Sali]

Η επεξήγηση είναι ζήτημα που έχει να κάνει με τη σειρά όρων ή προτάσεων στον λόγο. Έτσι, δεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατόν να επεξηγείται ένας όρος που έπεται. Η έμφαση επιτυγχάνεται άριστα με την πρόταξη των ειδικών και την επίταξη του δεικτικού.

Κατά τη γνώμη μου, στο συγκεκριμένο χωρίο το δεικτικό έχει και πάλι τη γνωστή επαναληπτική και ανακεφαλαιωτική λειτουργία του, αλλά η επιλογή του εμπροθέτου, αντί για την αιτιατική που αναμενόταν, οφείλεται στη διάθεση του συγγραφέα να γίνει πιο περιγραφικός. Επομένως, κατ' εμέ, οι ειδικές προτάσεις είναι αντικείμενα του διδάξαι.

Όταν συμμετέχει αναφορική πρόταση, τότε το σχήμα (εκτός από το ομαλό: απλό αναφορικό - απλό δεικτικό) μπορεί να είναι είτε εμπρόθετο αναφορικό - απλό δεικτικό, είτε απλό αναφορικό - εμπρόθετο δεικτικό: Ισοκρ. κατὰ τῶν σοφ. 5 παρὰ μὲν ὧν δεῖ λαβεῖν αὐτούς, τούτοις μὲν ἀπιστοῦσιν ... ὧν δ' οὐδεπώποτε διδάσκαλοι γεγόνασιν, παρὰ τούτοις τὰ παρὰ τῶν μαθητῶν μεσεγγυοῦνται. Στην πρώτη περίπτωση η αναφορική είναι αντικ. του ἀπιστοῦσιν, στη δεύτερη έχει τη λειτουργία του εμπρόθετου παρὰ + δοτ.

[apri]

Η επεξήγηση είναι ζήτημα που έχει να κάνει με τη σειρά όρων ή προτάσεων στον λόγο. Έτσι, δεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατόν να επεξηγείται ένας όρος που έπεται. Η έμφαση επιτυγχάνεται άριστα με την πρόταξη των ειδικών και την επίταξη του δεικτικού.

Θα σου πω γιατί το έγραψα.

Κατ' αρχάς, ναι, το είδος της apposition εξαρτάται από τη σειρά των λέξεων. Αλλά εδώ είναι σαφές ότι η κανονική σειρά, αυτή της βαθείας δομής, έχει αντιστραφεί για έμφαση. Δηλαδή, οι ειδικές είναι σαφές ότι θα έπρεπε να ακολουθούν το "ράδιον διδάξαι".

Το τι είναι συντακτικά οι ειδικές προτάσεις, εξαρτάται από το κατά πόσο το "περί τούτων" υπήρχε στη βαθεία δομή.
Αν υπήρχε, τότε οι ειδικές ήταν επεξήγηση σ' αυτό και απλά μετακινήθηκαν για έμφαση. Αν δεν υπήρχε, τότε λειτουργεί στην επιφανειακή δομή ως επαναληπτική αντωνυμία που επαναλαμβάνει το νόημα των ειδικών προτάσεων.


Τώρα, για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, δεν αποκλείω καθόλου να συμβαίνει το δεύτερο, το οποίο υποστηρίζεις και εσύ.
Ο λόγος που σκέφτηκα το πρώτο στη συγκεκριμένη πρόταση είναι ο εξής:

Επαναληπτική αντωνυμία στα αρχαία ελληνικά είναι το "αυτός" στις πλάγιες πτώσεις  (πχ Πρόξενος δὲ καὶ Μένων, ἐπείπερ εἰσὶν ὑμέτεροι εὐεργέται . . . πέμψατε αὐτοὺς δεῦρο) και σε κάποιες περιπτώσεις το "ούτος" στην ονομαστική (Smyth 2533 a): The main clause may contain a resumptive demonstrative pronoun; as ““τὸν ἄνδρα τοῦτον, δ̀ν πάλαι ζητεῖς . . ., οὗτός ἐστιν ἐνθάδε” this man whom you have long been searching for, this man is here”.

Αντιθέτως, όταν το "ούτος" βρίσκεται σε πλάγια πτώση μετά από αναφορική, δεν είναι σαφές ποιος είναι ο ρόλος του.
Ο Smyth άλλοτε το αναφέρει ως όρο αναφοράς (2492) και άλλοτε ως εμφατική επαναληπτική αντωνυμία (1252) σε αντιπαραβολή με την αδύναμη "αυτός":
2492: The relative clause is often made emphatic by placing after it the main clause with the demonstrative antecedent. Thus, ὅ τι βούλεται, τοῦτο ποιείτω whatever he wants, that let him do P. Eu. 285e.)

1252:  οὗτος (less often ἐκεῖνος) may take up and emphasize a preceding subject or object. ἃ ἂν εἴπῃς, ἔμμενε τούτοις” whatever you say, hold to it” P. R. 345b. The anaphoric αὐτός in its oblique cases is weaker


Δεν μπορεί όμως να είναι και τα δυο ταυτόχρονα. Αν είναι επαναληπτική αντωνυμία, τότε άλλος είναι ο όρος αναφοράς και έχει παραλειφθεί.
Δεν είναι, όμως, λίγο περίεργο να υπάρχει όρος αναφοράς, να παραλειφθεί και μετά να εμφανιστεί ξανά η ίδια αντωνυμία ως επαναληπτική;
Γι' αυτό σκέφτηκα ως πιο απλή εκδοχή το να είναι όρος αναφοράς και όχι επαναληπτική (χωρίς να είμαι απόλυτα σίγουρη, ξαναλέω).

[PDE ads]

[Dwrina]

Σας ευχαριστώ πολύ!

[Dwrina]

Μια μετοχή με το διάγω είναι πάντοτε κατηγορηματική ή μόνο όταν το διάγω έχει τη σημασία «συνεχώς»; Στο LSJ η σημασία continue δίνεται μόνο στο d.  Όταν όμως το ρήμα ταιριάζει να μεταφραστεί με την πρώτη σημασία που δίνεται στο LSJ  pass,  spend, η μετοχή είναι πάλι κατηγορηματική ή μήπως είναι τροπική; Γιατί στο ἀλλὰ πάντα τὸν χρόνον, ἐξ ὅσου ἠσέβησεν, ἀλώμενος διάγει, όπου ήδη υπάρχει το πάντα τὸν χρόνον, και επομένως δεν μπορώ να μεταφράσω το ρήμα με το «συνεχώς» (όπως στη σημασία d),  αλλά με το «περνάει τη ζωή του», η μετοχή μπορεί να είναι κατηγορηματική;

Πριν από κάποια χρόνια είχα ρωτήσει για μια άλλη περίπτωση με το διάγω, το μαχόμενος ἀναγκάζοιτο διάγειν τὸν βίον, αλλά εκείνο που με προβλημάτιζε τότε, είναι αν γίνεται να έχουμε και αντικείμενο και κατηγορηματική μετοχή, και μου είπατε ότι το τὸν βίον δεν εμποδίζει τη θεώρηση της μετοχής ως κατηγορηματικής. Τότε όμως μάλλον δεν είχα δει τις σημασίες του LSJ, γιατί τώρα που τις είδα, αυτό που με προβληματίζει είναι αν μια μετοχή με το διάγω είναι κατηγορηματική, ακόμη και αν το ρήμα δεν έχει τη σημασία d του LSJ continue.

[apri]

Το "διάγω" δεν σημαίνει ακριβώς "συνεχώς". Αυτό προκύπτει από την ελεύθερη μετάφραση.

Η πλήρης δομή πρέπει να είναι αυτή που παραθέτεις, δηλ "διάγω τον βίον/την ζωήν+συμπληρωματική μετοχή", όπου η μετοχή ως συμπλήρωμα εκφράζει τρόπο (ή αν χρησιμοποιήσουμε τον παραδοσιακό όρο "κατηγορηματική μετοχή", λειτουργεί ως επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου).

Το έχουμε δει και σε άλλη συζητήση, αν θυμάσαι, ότι η κατηγορηματική μετοχή δίπλα σε κάποια ρήματα (πχ χαρίζομαι) εκφράζει τρόπο. Αυτό δεν αναιρεί ότι λειτουργεί ως συμπλήρωμα στο ρήμα, γιατί είναι απαραίτητο συστατικό για να συμπληρωθεί το νόημα (όπως και το τροπικό επίρρημα στο "λέγει ὧδε" που ήταν παραλλαγή του "λέγει τάδε"). Δηλαδή, δεν είναι η κλασική τροπική μετοχή που λειτουργεί ως προαιρετικό συστατικό μιας πρότασης.

Σε επίπεδο σημασίας το "περνάω τη ζωή μου/τον χρόνο μου κάνοντας το χ"  πιο ελεύθερα μπορεί να αποδοθεί "κάνω συνέχεια το χ".

Απλώς, η λέξη "τον βίον" ή "τον χρόνον " συνήθως παραλειπόταν ως ευκόλως εννοούμενη. Γι' αυτό συνήθως το "διάγω" έχει μόνο την κατηγορηματική μετοχή δίπλα.

[Dwrina]

Επομένως,  στο πάντα τὸν χρόνον ἀλώμενος διάγει θα μεταφράσω «όλον τον χρόνο περνάει τη ζωή του περιπλανώμενος / ζει περιπλανώμενος», αλλά θα χαρακτηρίσω τη μετοχή κατηγορηματική.

Αυτό δεν αναιρεί ότι λειτουργεί ως συμπλήρωμα στο ρήμα, γιατί είναι απαραίτητο συστατικό για να συμπληρωθεί το νόημα (όπως και το τροπικό επίρρημα στο "λέγει ὧδε" που ήταν παραλλαγή του "λέγει τάδε"). Δηλαδή, δεν είναι η κλασική τροπική μετοχή που λειτουργεί ως προαιρετικό συστατικό μιας πρότασης.

Ναι, αλλά γιατί μόνο με το διάγω (και με άλλα ρήματα σύνθετα με το διά) η μετοχή θεωρείται συμπληρωματική – κατηγορηματική, αλλά όχι με το ζῶ; Στο  εἰσὶ δέ τινες τῶν Χαλδαίων οἳ λῃζόμενοι ζῶσι, όπου η μετοχή δίνεται ως καθαρά επιρρηματική τροπική, το λῃζόμενοι  δεν είναι απαραίτητο για να συμπληρωθεί το νόημα;

Αλλά και στο οἱ βάρβαροι ἀπῆλθον οὐδὲν ἀποκρινάμενοι δεν είναι απαραίτητη η μετοχή;

[apri]

Ναι, αλλά γιατί μόνο με το διάγω (και με άλλα ρήματα σύνθετα με το διά) η μετοχή θεωρείται συμπληρωματική – κατηγορηματική, αλλά όχι με το ζῶ;

Αλλά και στο οἱ βάρβαροι ἀπῆλθον οὐδὲν ἀποκρινάμενοι δεν είναι απαραίτητη η μετοχή;

Δεν υπάρχει κανένας επικοινωνιακός λόγος να πεις ότι κάποιος περνάει τον χρόνο του, παρά μόνο αν θες να πεις πώς. Γι' αυτό εκεί είναι συμπλήρωμα η έκφραση τρόπου.

Με το "ζω" δεν είναι τόσο απαραίτητο να συμπληρώσεις κάτι. Μπορεί να θες να πληροφορήσεις απλά ότι κάποιος είναι εν ζωή.

Το ίδιο ισχύει και για το "απέρχομαι". Πληροφορείς κάποιον ότι φεύγει. Ο,τι άλλο πεις (εκτός από τη δήλωση του τόπου) είναι πρόσθετη πληροφορία.

Γενικά, τα συμπληρώματα είναι οι συντάξεις που προβλέπει το λεξικό για κάθε ρήμα, γιατί είναι απολύτως απαραίτητοι όροι και εμφανίζονται δίπλα του κατά κανόνα.

[Dwrina]

Με το "ζω" δεν είναι τόσο απαραίτητο να συμπληρώσεις κάτι. Μπορεί να θες να πληροφορήσεις απλά ότι κάποιος είναι εν ζωή.

Δεν ξέρω…  Ορισμένες τροπικές μετοχές (εννοώ από αυτές που θεωρούνται επιρρηματικές, όχι όπως με το διάγω, που αναγνωρίζονται ως κατηγορηματικές) δεν μου φαίνονται προαιρετικά στοιχεία, όπως μια χρονική ή αιτιολογική μετοχή, π.χ. Ἀλκιβιάδης δὲ βουλόμενος μετὰ τῶν στρατιωτῶν ἀποπλεῖν οἴκαδε, ἀνήχθη εὐθὺς ἐπὶ Σάμου: το νόημα της πρότασης Ἁλκιβιάδης ἀνήχθη εὐθὺς ἐπὶ Σάμου δεν αλλάζει ούτε στο ελάχιστο είτε υπάρχει η μετοχή είτε όχι. Αλλά άλλο να πληροφορείς τον ακροατή ότι κάποιοι βρίσκονται εν ζωή  και άλλο ότι ζουν ληστεύοντας.

[apri]

Αλλά άλλο να πληροφορείς τον ακροατή ότι κάποιοι βρίσκονται εν ζωή  και άλλο ότι ζουν ληστεύοντας.

Ναι, σε αυτό έχεις δίκιο, γιατί το "ζω" στη δεύτερη περίπτωση έχει την έννοια του "βγάζω τα προς το ζην",  οπότε όντως περιμένεις κάποιο συμπλήρωμα που να δηλώνει τον τρόπο.

[Sali]

Ένα καλό παράδειγμα συνύπαρξης επιρρηματικής τροπικής μετοχής και κατηγορηματικής από το ρ. διάγω είναι αυτό (Ξενοφ. ΚΠ 1.2.6): οἱ μὲν δὴ παῖδες εἰς τὰ διδασκαλεῖα φοιτῶντες διάγουσι μανθάνοντες δικαιοσύνην. Είναι φανερό ότι η πρώτη μετοχή είναι προαιρετικό στοιχείο και η δεύτερη συμπληρωματικό.

[apri]

Είναι όντως ένα πολύ καλό παράδειγμα όπου συνυπάρχει επιρρηματική μετοχή και κατηγορηματική.

Τώρα αν εξαρτήσουμε την επιρρηματική μετοχή από το "διάγω", εγώ θα έλεγα ότι εκφράζει χρόνο (δηλ κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους περνούν τον χρόνο τους μαθαίνοντας τη δικαιοσύνη).
Αν την πούμε τροπική, μου ταιριάζει νοηματικά να προσδιορίζει το "μανθάνοντες" (μαθαίνουν τη δικαιοσύνη φοιτώντας στα διδασκαλεία).

Λόγω της θέσης της μετοχής θα πόνταρα πιο πολύ στο πρώτο σενάριο.