Αρχαία Ελληνικά: Σύνταξη

[Ladyven]

Αγαπητέ Σωτήρη,

θα κοιτάξω το μήνημά σου αναλυτικά για να απαντήσω, αλλά αρχικά να σε ευχαριστήσω κι εσένα γιά την λεπτομερή σου απάντηση και τα πολλά παραδείγματα.

Καλώς ήρθες! Αν μου επιτρέπεις μια αρχική ερώτηση: η διατριβή σου έχει να κάνει με το φαινόμενο pro-drop;

Οχι: η διατριβή μου είχε θέμα το Accusativus cum Infinitivo των απαρεμφάτων της Αρχαίας σε συνδυασμο με κενά υποκείμενα, το φαινόμενο που στη ΓΜΓ ονομάζεται (subject) control, ή PRO. Μετά το διδακτορικό μου ασχολούμαι με την παθητικοποίηση των έμμεσων αντικειμένων (κυρίως δοτικής) αλλά και με φαινόμενο στο οποιο αναφέρθηκα πιο πριν, το οποιο η apri μετέφρασε ως μεταδοση πτώσης - case transmission.


2. Το φαινόμενο ένα απαρέμφατο να μην έχει υποκείμενο σε αιτιατική, παρά σε ονομαστική ή σε άλλη πλάγια πτώση, παραδοσιακά έχει ερμηνευτεί ως "έλξη της πτώσης" (case attraction, αν θυμάμαι καλά). Δηλαδή όταν το απαρέμφατο μοιράζεται το υποκείμενο με το ρήμα της πρότασης, η αιτιατική πτώση έλκεται προς την ονομαστική και παραλείπεται, σχεδόν υποχρεωτικά (οι εξαιρέσεις είναι σπάνιες, και τότε έχουμε συνήθως έμφαση).


Συμφωνώ απόλυτα, ειδικά ως προς την έμφαση.




3. Σε περιπτώσεις όπως "Ἐδέοντο τοῦ Κύρου ὡς προθυμοτάτου γενέσθαι πρὸς τὸν πόλεμον", παραδοσιακά το φαινόμενο ονομάζεται "έλξη του κατηγορουμένου προς την πτώση του αντικ. του ρήματος εξάρτησης του απαρεμφάτου". Δηλαδή, και καλά, το υποκ. του απαρεμφάτου είναι η ΑΙΤΙΑΤ. "τὸν Κῦρον", αλλά επειδή παραλείπεται, η πτώση του κατηγορ. έλκεται προς την προυπάρχουσα γενική-αντικ. του ρήματος. Το ίδιο φαινόμενο συμβαίνει και όταν υπάρχει μετοχικός τύπος, και όχι κατηγορούμενο, με οποιονδήποτε ρηματικό τύπο. Για παράδειγμ, μια μετοχη παρουσιάζεται σε δοτική και όχι σε αιτιατική, όπως ο Άρης ήδη ανέφερε και με παράδειγμα.

Φυσικά η δόμηση της φράσης δεν είναι:
Ἐδέοντο [τοῦ Κύρου ὡς προθυμοτάτου γενέσθαι]
αλλά:
Ἐδέοντο τοῦ Κύρου [ὡς προθυμοτάτου γενέσθαι]

Αυτό συμβαίνει ακόμη και σε περιπτώσεις όπου το απαρέμφατο δεν έχει άμεση εξάρτηση με το κύριο ρήμα, παρά παρεμβαίνει ένα άλλο απαρέμφατο, συνήθως απροσώπου ρήματος.

Πχ.
Ἔξεστί μοι [(ΑΙΤ.) σοφὸν εἶναι]
Ἐλξη προς ΔΟΤ.: ἔξεστί μοι [(ΑΙΤ.=>ΔΟΤ.) σοφῷ εἶναι]
Έλξη προς ΟΝΟΜ.: Οἶμαι [ἐξεῖναι μοι [ΑΙΤ.=>ΟΝΟΜ.) σοφὸς εῑναι]]

Το τελευταίο σου παράδειγμα είναι πολύ ενδιαφέρον, γιατί η ονομαστική που 'έλκει' το απαρεμφατικό κατηγορούμενο είναι αρκετά μακριά από το κατηγορούμενο το ίδιο. Έχεις τετοια παραδείγματα? Στην ΓΜΓ ενα φαινόμενο σαν αυτό ( attraction ή case transmission) θα έπρεπε να είναι πολύ local αλλά με το παράδειγμά σου φαίνεται να μην είναι, κι αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον.


1. Όταν το ρήμα συντάσσεται με δοτική και απαρέμφατο ή ονοματική πρόταση (που ισοδυναμούν στην ουσία με ένα ΣΥΣΤΟΙΧΟ ΑΝΤΙΚ. σε αιτιατ.), το απαρέμφατο ή η πρόταση γίνεται το υποκείμενο, με το λεκτικό ρήμα να γίνεται ΠΑΘΗΤΙΚΟ με απρόσωπη σύνταξη. Π.χ.:

Lysias Orat., De caede Eratosthenis
Section 30, line 5
Ἀκούετε, ὦ ἄνδρες, ὅτι αὐτῷ τῷ δικαστηρίῳ [...] διαρρήδην εἴρηται [τούτου μὴ καταγιγνώσκειν φόνον], ὃς ἂν ἐπὶ δάμαρτι τῇ ἑαυτοῦ μοιχὸν λαβὼν ταύτην τὴν τιμωρίαν ποιήσηται.

Εδώ η ενεργ. σύνταξη θα ήταν:
αὐτὸ τὸ δικαστήριον [...] διαρρήδην εἴρηκε [τούτου μὴ καταγιγνώσκειν φόνον], ὃς ἃν...
Τουτέστιν η απαρεμφατική δομή μετακινείται από αντικείμενο σε υποκείμενο. Δεν μπορεί ποτε να υπάρξει σύνταξη παθ. σε τέτοια περίπτωση όπου το πλαγιόπτωτο αντικ. σε δοτική θα τίθεται υποκείμενο.

Demosthenes Orat., Epitaphius
Section 27, line 2
Ἃ μὲν οὖν κοινῇ πᾶσιν ὑπῆρχεν τοῖσδε τοῖς ἀνδράσιν εἰς τὸ καλῶς ἐθέλειν ἀποθνῄσκειν, εἴρηται, γένος, παιδεία, χρηστῶν ἐπιτηδευμάτων συνήθεια, τῆς ὅλης πολιτείας ὑπόθεσις· ἃ δὲ κατὰ φυλὰς παρεκάλεσεν ἑκάστους εὐρώστους εἶναι, ταῦτ' ἤδη λέξω.

Εδώ η ενεργ. σύνταξη θα ήταν:
[Ἃ μὲν... ἀποθνῄσκειν], εἴρηκα, γένος, παιδείαν, συνήθειαν, ὑπόθεσιν.
Τουτέστιν, η δευτερεύουσα πρόταση μετακινήθηκε από αντικ. (κατ'ουσίαν ΣΥΣΤΟΙΧΟ) σε υποκ., δηλαδή από αιτιατ. σε ονομαστ., με το ρήμα φυσικά σε τριτοπρόσωπο τύπο. Εδώ να προσέξουμε ότι αν οι προτάσεις θεωρηθούν αναφορικές, έχουμε αττική σύνταξη, αν θεωρηθούν ερωτήσεις, το ρήμα είναι απρόσωπο.

(Η επεξηγήσεις μπορούν ίσως διατηρηθούν σε ονομαστική: "γένος, παιδεία, συνήθεια, ὑπόθεσις" αν ληφθούν ως προσδιορ. της ονομαστ. "Ἃ" της ερώτησης, δηλαδή ως μέρος της ερώτησης και όχι της πρότασης με το "εἴρηται")

Σ'ευχαριστώ πολύ, τα παραδέιγματα είναι πολύ κατατοπιστικά.



Μερικά παραδείγματα μπορείς να δεις και στο Λεξικό (Liddel-Scott), στο λήμμα ἐπιτάσσω για παράδειγμα.

Ίσως σε αφορούν οι παρακάτω επισημάνσεις. Μπορούμε να βρούμε αρκετά (αντι)παραδείγματα (ενδεικτικά σταχυολογημένα από μένα), αλλά με συγκεκριμένες προυποθέσεις:

Antiphon Soph., Fragmenta
Fragment 61, line 4
<ἀναρχίας δ' οὐδὲν κάκιον ἀνθρώποις· ταῦτα γινώσκοντες οἱ πρόσθεν ἄνθρωποι ἀπὸ τῆς ἀρχῆς εἴθιζον τοὺς παῖδας ἄρχεσθαι καὶ τὸ κελευόμενον ποιεῖν,

Demosthenes Orat., De pace
Section 24, line 1
Τὰ κελευόμεν' ἡμᾶς ἄρα δεῖ ποιεῖν ταῦτα φοβουμένους;

Xenophon Hist., Hellenica
Book 3, chapter 5, section 6, line 8
καὶ ὁ μὲν Λύσανδρος τά τε ἄλλα τὰ κελευόμενα ἔπραττε καὶ προσέτι Ὀρχομενίους ἀπέστησε Θηβαίων.

Xenophon Hist., Memorabilia
Book 4, chapter 2, section 23, line 8
νῦν δὲ πῶς οἴει με ἀθύμως ἔχειν, ὁρῶντα ἐμαυτὸν διὰ μὲν τὰ προπεπονημένα οὐδὲ τὸ ἐρωτώμενον ἀποκρίνεσθαι δυνάμενον

Plato Phil., Charmides
Stephanus page 166, section d, line 9
Θαρρῶν τοίνυν, ἦν δ' ἐγώ, ὦ μακάριε, ἀποκρινόμενος τὸ ἐρωτώμενον ὅπῃ σοι φαίνεται, ἔα χαίρειν εἴτε Κριτίας ἐστὶν εἴτε Σωκράτης ὁ ἐλεγχόμενος·

Thucydides Hist., Historiae
Book 3, chapter 61, section 1, line 2
Τοὺς μὲν λόγους οὐκ ἂν ᾐτησάμεθα εἰπεῖν, εἰ καὶ αὐτοὶ βραχέως τὸ ἐρωτηθὲν ἀπεκρίναντο καὶ μὴ...

Παρατηρουμε ότι με ουσιαστικοποιημένες μετοχές η παθητικοποίηση μπορεί να γίνεται και στο άψυχο, αυτό που στην ενεργ. σύνταξη θα ήταν ένα ΣΥΣΤΟΙΧΟ ΑΝΤΙΚ.

Δηλαδή, αν αντικαταστήσουμε τη μετοχή με μια αναφορική πρόταση, θα είχαμε (ασχολούμαι ενδεικτικά με ένα παράδειγμα):

παθ. σύντ.:
Xenophon Hist., Hellenica
Book 3, chapter 5, section 6, line 8
καὶ ὁ μὲν Λύσανδρος τά τε ἄλλα τὰ κελευόμενα ἔπραττε καὶ προσέτι Ὀρχομενίους ἀπέστησε Θηβαίων.
τὰ κελευόμενα = (ταῦτα) ἃ ἐκελεύετο* (το ἃ είναι το υποκ. της αττικής συνταξης)

Η παθ. σύνταξη ἃ ἐκελεύετο, με το ἃ υποκ., όσο είμαι σε θέση προσωπικά να επισημάνω, με κάποια όμως επιφύλαξη, δεν είναι κάτι που απαντά σε κλασικό -τουλάχιστον αυτό- κείμενο της αττικής πεζογραφίας (αγγλιστί θα το λέγαμε "unattic")

Η ενεργ. σύντ. του παραπάνω, καθόλα αποδεκτή, θα ήταν:
(ταῦτα) ἃ ἐκέλευον (Λύσανδρον, η εννοούμενη αιτιατική του προσώπου)

Από μια πρόταση όμως του τύπου:
ἐκέλευον τὸν Λύσανδρον ταῦτα
θα περιμέναμε η παθητική σύνταξη να ήταν:
Λύσανδρος ἐκελεύετο ταῦτα.

Και επίσης αξίζει και το παρακάτω, όπου όμως είναι μέση η μετοχή, πάντως μέση αυτοπαθής (ισοδυναμεί με το""ἐπιτρεπούσης ἑαυτὴν"):

Xenophon Hist., Memorabilia
Book 3, chapter 1, section 3, line 2
ὅλης γὰρ τῆς πόλεως ἐν τοῖς πολεμικοῖς κινδύνοις ἐπιτρεπομένης τῷ στρατηγῷ, μεγάλα τά τε ἀγαθὰ κατορθοῦντος αὐτοῦ καὶ τὰ κακὰ διαμαρτάνοντος εἰκὸς γίγνεσθαι.
[/quote]

Εξαιρετικά παραδείγματα, και σχόλια. Θα τα κοιτάξω με προσοχή και θα επανέλθω αν έχω κάτι να ανταπαντήσω.

Ευχαριστώ πολύ και πάλι
Ladyven

[PDE ads]

[MARKOS]

Τί είναι το "αντι-παράδειγμα"?

[quidam omnia sciens...]

Τί είναι το "αντι-παράδειγμα"?

Είναι ένα παράδειγμα που δείχνει ότι όσα λέγονται δεν ισχύουν (καθόλα ή εν μέρει). Εγώ το χρησιμοποίησα με τη σημασία "ένα παράδειγμα που έρχεται σε αντίθεση με όσα περιγράφει ένας κανόνας".

Με άλλα λόγια είναι ένα παράδειγμα που αφορά μια εξαίρεση, που αναιρεί εν μέρει τον κανόνα.

[quidam omnia sciens...]

η διατριβή μου είχε θέμα το Accusativus cum Infinitivo των απαρεμφάτων της Αρχαίας σε συνδυασμο με κενά υποκείμενα, το φαινόμενο που στη ΓΜΓ ονομάζεται (subject) control, ή PRO. Μετά το διδακτορικό μου ασχολούμαι με την παθητικοποίηση των έμμεσων αντικειμένων (κυρίως δοτικής) αλλά και με φαινόμενο στο οποιο αναφέρθηκα πιο πριν, το οποιο η apri μετέφρασε ως μεταδοση πτώσης - case transmission.

Ομολογώ πολύ ενδιαφέρον θέμα. Επί τη ευκαιρία να σου δώσω τα προσωπικά μου εύσημα που αποφάσισες να ασχοληθείς με Greek Linguistics!

Έλξη προς ΟΝΟΜ.: Οἶμαι [ἐξεῖναι μοι [ΑΙΤ.=>ΟΝΟΜ.) σοφὸς εῑναι]]

Το τελευταίο σου παράδειγμα είναι πολύ ενδιαφέρον, γιατί η ονομαστική που 'έλκει' το απαρεμφατικό κατηγορούμενο είναι αρκετά μακριά από το κατηγορούμενο το ίδιο. Έχεις τετοια παραδείγματα? Στην ΓΜΓ ενα φαινόμενο σαν αυτό ( attraction ή case transmission) θα έπρεπε να είναι πολύ local αλλά με το παράδειγμά σου φαίνεται να μην είναι, κι αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον.

Θα ψάξω και θα σου βρω! Προς το παρόν έχω πρόχειρο αυτό:

Από τον Smyth, 1973, 8: http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0007%3Apart%3D4%3Achapter%3D45%3Asection%3D112%3Asubsection%3D125

Demosthenes Orat., De falsa legatione (0014: 019)
“Demosthenis orationes, vol. 1”, Ed. Butcher, S.H.
Oxford: Clarendon Press, 1903, Repr. 1966.
Section 235, line 5

καὶ νὴ Δί' ἔγωγε καὶ τοὺς παρὰ τοῦ Φιλίππου πρέσβεις
ἐξένισα, καὶ πάνυ γ', ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, λαμπρῶς· ἐπειδὴ
γὰρ ἑώρων αὐτοὺς καὶ ἐπὶ τοῖς τοιούτοις ἐκεῖ σεμνυνομένους
ὡς εὐδαίμονας καὶ λαμπρούς, εὐθὺς ἡγούμην ἐν τούτοις πρῶτον
περιεῖναι δεῖν αὐτῶν καὶ μεγαλοψυχότερος φαίνεσθαι.

Ευχαριστώ πολύ και πάλι
Ladyven

Να σαι καλά! Χαίρομαι να συνομιλώ με άτομα της δικής σου ευγένειας!

[PDE ads]

[quidam omnia sciens...]

Αγαπητή Ladyven,
επειδή πιστεύω ότι έχει γενικότερο ενδιαφέρον, δε σου στέλνω με προσωπικό μήνυμα αυτά που μου ζήτησες, παρα τα "ποστάρω" εδώ. Μπορούμε αν θες να τα συζητήσουμε κι όλας.

Τα δεδομένα έχουν ως εξής:
Η αναζήτηση για τα παρακάτω έγινε αποκλειστικά στον τύπο «δεῖν» και κατ' επιλογήν στους εξής  συγγραφείς της κλασικής (χονδρικά) αττικής πεζογραφίας:

Thucydides Hist.
Isocrates Orat.
Demosthenes Orat.
Isaeus Orat.
Aeschines Orat.
Andocides Orat.
Antiphon Orat.
Dinarchus Orat.
Hyperides Orat.
Xenophon Hist.
Lycurgus Orat.
Plato Phil.
Lysias Orat.
Gorgias Rhet. et Soph.
Aeschines Socraticus Phil.
Antiphon Soph.
Hippias Soph.
Prodicus Soph.
Protagoras Soph.
Thrasymachus Rhet. et Soph.

Η κλασική περίπτωση είναι αυτή όπου δεν δηλώνεται υποκείμενο με το απαρέμφατο, όταν είναι ίδιο με του ρήματος. Θα μπορούσαμε εδώ να το εννοήσουμε αιτιατική, με βάση την ονομαστική που υπάρχει ή εννοείται με το κύριο ρήμα. Αλλά προσωπικά είμαι μάλλον πεπεισμένος ότι κάνουμε λάθος, διότι στατιστικά (919 προτάσεις εκ των οποίων μερικά είναι ᾔδειν ή ᾄδειν, λόγω κάποιου bug του προγράμματος αναζήτησης), στ
η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν είναι δηλωμένη καμιά αιτιατική. Δεν έχω κάνει μετρήσεις. Αν σου στείλω με μέιλ το αποτέλεσμα της αναζήτησης, μπορείς να το κάνεις εσύ.

Τέτοια παραδείγματα ενδεικτικά είναι (χωρίς παραπομπή σε χωρίο):

γιγνώσκειν δὲ αὐτήν, ὦ πάντων ἀνδρειότατε, πῶς οὐ δεῖν δοκεῖς;
εἴτε ἀπὸ βοσκημάτων οἴει δεῖν πλουτίζεσθαι (από μετοχή)
οὐκ οἰομένη δὲ δεῖν οὐδεμίαν ὑπολογίζεσθαι τῶν περὶ αὑτῆς ἐσομένων βλασφημιῶν (από μετοχή)
καὶ Δημάδῃ μὲν καὶ Δημοσθένει οὐδεμίαν ᾤεσθε δεῖν συγγνώμην ἔχειν, ὅτι δῶρα καθ' ὑμῶν ἐξηλέγχθησαν λαμβάνοντες
οὐδ' ᾠήθησαν δεῖν ἑτέροις τῆς σωτηρίας χάριν εἰδέναι, ἀλλὰ σφίσιν αὐτοῖς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας (μετά το ἁλλά έχουμε αιτιατική, αλλάζει το υποκείμενο)

Στα επόμενο παράδειγμα υπάρχει αιτιατική. Στο πρώτο είναι δηλωμένη, στο δεύτερο εννοείται <μὲ> Πρόκειται για σπάνια εκφορά, και κατά τη γνώμη μου και πάλι γινεται για έμφαση (το πόσο σπάνια είναι μένει να μας το βρεις εσύ ).

Lysias Orat., De caede Eratosthenis
Section 3, line 6
ἡγοῦμαι δέ, ὦ ἄνδρες, τοῦτό με δεῖν ἐπιδεῖξαι, ὡς ἐμοίχευεν  Ἐρατοσθένης τὴν γυναῖκα τὴν ἐμὴν καὶ ἐκείνην τε διέφθειρε καὶ τοὺς παῖδας τοὺς ἐμοὺς ᾔσχυνε καὶ ἐμὲ αὐτὸν ὕβρισεν εἰς τὴν οἰκίαν τὴν ἐμὴν εἰσιών.
Επαναλαμβανόμενη αιτιατική για έμφαση.

Demosthenes Orat., Olynthiaca 1
Section 16, line 7
ἐγὼ δ' οὐκ ἀγνοῶ μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῦθ' ὅτι πολλάκις ὑμεῖς οὐ τοὺς αἰτίους, ἀλλὰ τοὺς ὑστάτους περὶ τῶν πραγμάτων εἰπόντας ἐν ὀργῇ ποιεῖσθε, ἄν τι μὴ κατὰ γνώμην ἐκβῇ· οὐ μὴν οἶμαι δεῖν τὴν ἰδίαν ἀσφάλειαν σκοποῦνθ' ὑποστείλασθαι περὶ ὧν ὑμῖν συμφέρειν ἡγοῦμαι.

Η μετοχή σκοποῦντα είναι σε αιτιατική, σε συμφωνία με το εννοούμενο <μὲ>.

Όλα από εδώ και στο εξής είναι με ονομαστική, και είναι αυτά που μου ζήτησες. Τα περισσότερα είναι από το Δημοσθένη διότι απλά δεν ασχολήθηκα και με τις 919 περιπτώσεις, αλλά τα πήρα από την αρχή και έφτασα ως ένα σημείο...

Demosthenes Orat., De falsa legatione
Section 230, line 4
καὶ ὁ μὲν χορηγῶν καὶ τριηραρχῶν ἔτι καὶ ταῦτ' ᾤετο δεῖν ἐθελοντὴς ἀναλίσκειν, [λύεσθαι,] μηδέν' ἐν συμφορᾷ τῶν πολιτῶν δι' ἔνδειαν περιορᾶν·

Με κατηγορούμενο (του τρόπου) το ἒθελοντής.

Demosthenes Orat., De falsa legatione
Section 295, line 5

 οἱ μείζους τῶν πολλῶν οἰόμενοι δεῖν εἶναι = οἱ οἰόμενοι δεῖν εἶναι μείζους τῶν πολλῶν (από μετοχή)

Εδώ έχουμε τύπο εξάρτησης μετοχή σε ονομαστική. Είμαι σίγουρος ότι το μείζους είναι ονομαστική = μείζονες, μολονότι γραμματικά θα μπορούσε να είναι και αιτιατική. Αν αφαιρέσουμε το δεῖν, τότε θα είχαμε σίγουρα ονομαστική οἱ μείζονες τῶν πολλῶν οἰόμενοι εἶναι.

Demosthenes Orat., In Midiam
Section 17, line 6
οὐκ ἀπέχρησε δ' αὐτῷ τοῦτο, ἀλλὰ καὶ τὸν διδάσκαλον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, διέφθειρέ μου τοῦ χοροῦ· καὶ εἰ μὴ Τηλεφάνης ὁ αὐλητὴς ἀνδρῶν βέλτιστος περὶ ἐμὲ τότ' ἐγένετο, καὶ τὸ πρᾶγμ' αἰσθόμενος τὸν ἄνθρωπον ἀπελάσας αὐτὸς συγκροτεῖν καὶ διδάσκειν ᾤετο δεῖν τὸν χορόν, οὐδ' ἂν ἠγωνισάμεθ', ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἀλλ' ἀδίδακτος ἂν εἰσῆλθεν ὁ χορὸς καὶ πράγματ' αἴσχιστ' ἂν ἐπάθομεν.

Πρόσεξε τη χρήση της οριστικής αντωνυμίας αὐτός μέσα στην απαρεμφατική δομή των συγκροτεῖν καὶ διδάσκειν (παραδοσιακά αυτό το λέμε κατηγορηματικό προσδιορισμό· εδώ προσδιορίζει το υποκείμενο των απαρεμφάτων, που πρέπει να το εννοήσουμε σε ονομαστική. Πολλοί φιλόλογοι δεν καταλαβαίνουν ότι εδώ ο τύπος αυτός είναι προσδιορισμός μόνο του εννοούμενου υποκειμένου του απαρεμφάτου, και όχι του υποκειμένου του ρήματος φυσικά):

καὶ τὸ πρᾶγμ' αἰσθόμενος τὸν ἄνθρωπον ἀπελάσας ᾤετο [δεῖν [αὐτὸς συγκροτεῖν καὶ διδάσκειν τὸν χορόν]]]

Το δεῖν αντικ. του ᾤετο, τα συγκροτεῖν καὶ διδάσκειν υποκ. στο δεῖν.

Demosthenes Orat., In Midiam
Section 143, line 5
Λέγεται τοίνυν ποτ' ἐν τῇ πόλει κατὰ τὴν παλαιὰν ἐκείνην εὐδαιμονίαν Ἀλκιβιάδης γενέσθαι, ᾧ σκέψασθε τίνων ὑπαρχόντων καὶ ποίων τινῶν πρὸς τὸν δῆμον πῶς ἐχρήσανθ' ὑμῶν οἱ πρόγονοι, ἐπειδὴ βδελυρὸς καὶ ὑβριστὴς ᾤετο δεῖν εἶναι.

Demosthenes Orat., In Timocratem
Section 117, line 8
νῦν δ', ἐπειδὴ ἀπέφυγεν, τὸ μὲν ὑμέτερον δόγμα καὶ τὴν τοῦ δικαστηρίου ψῆφον καὶ τοὺς ἄλλους νόμους ἀκύρους οἴεται δεῖν εἶναι, αὑτὸν δὲ καὶ τὸν αὑτοῦ νόμον κύριον.

Εδώ, επειδή προηγείται αιτιατική, όπως λέει κι ο H.W.Smyth σε κάποια παράγραφο στην οποία τώρα δεν μπορώ να σε παραπέμψω, και στην ταυτοπροσωπία έχει βάλει αιτιατική.

Demosthenes Orat., In Timocratem
Section 132, line 1
οὐδὲ γὰρ οἱ τῆς ξενίας ἁλισκόμενοι ἀγανακτοῦσιν ἐν τῷ οἰκήματι τούτῳ ὄντες, ἕως ἂν τῶν ψευδομαρτυριῶν ἀγωνίσωνται, ἀλλὰ μένουσιν καὶ οὐκ οἴονται δεῖν ἐγγυητὰς καταστήσαντες περιιέναι.

Πρόσεξε τη μετοχή καταστήσαντες. Προσδιορίζει το περιιέναι, άρα έπρεπε να είναι σε αιτιατική, με  το υποκείμενο του περιιέναι. Όμως φαίνεται ότι και τα δύο είναι ονομαστική. Η δομή:

οὐκ οἴονται [δεῖν [ἐγγυητὰς καταστήσαντες περιιέναι]].

Δεῖν αντικ. στο οἴονται, περιιέναι υποκ. στο δεῖν.

Demosthenes Orat., In Aristogitonem 1
Section 94, line 6
καὶ τοσούτῳ πλείονος ὀργῆς ἄξιός ἐστιν νῦν ἢ πρότερον, ὅσῳ τότε μὲν γράφειν μόνον ᾤετο δεῖν παρὰ τοὺς νόμους, νυνὶ δὲ πάντα ποιεῖν, αἰτιᾶσθαι, λέγειν, διαβάλλειν, βλασφημεῖν, θανάτου τιμᾶσθαι, εἰσαγγέλλειν, κακολογεῖν τοὺς ἐπιτίμους αὐτὸς ὀφείλων τῷ δημοσίῳ· τούτου γὰρ οὐδέν ἐστι δεινότερον.

Η δομή:
ᾤετο [δεῖν [τότε μὲν… γράφειν…, νυνὶ δὲ… κακολογεῖν τοὺς ἐπιτίμους αὐτὸς ὀφείλων τῷ δημοσίῳ]].

Τόσο το αὐτός, όσο και η μετοχή ὀφείλων, ανήκουν στην απαρεμφατική φράση του δεύτερου σκέλους της αντίθεσης και είναι σε ονομαστική· προφανώς και στο πρώτο σκέλος πρέπει να εννοήσουμε ονομαστική.

Plato Phil., Epistulae [Dub.]
Stephanus page 318, section a, line 2
πρὸς δὲ τούτοις ᾤμην [δεῖν [τὰ κατ' ἐνιαυτὸν ἕκαστον εἰωθότα αὐτῷ κομίζεσθαι καὶ μᾶλλον ἐγὼ ἔτι καὶ οὐχ ἧττον ἐμοῦ παραγενομένου πέμπεσθαι]].

Εδώ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η όλη δομή, διότι συνδιάζει και χρήση γενικής απολύτου αντί της αναμενόμενης ονομαστικής συνημμένης.

Κι εδώ πολλοί φιλόλογοι δεν κατανοούν ότι το «ἐγὼ» ουσιαστικά ανήκει στην απαρεμφατική δομή. Ωστόσο θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι μάλλον πρέπει να ξαναεννοήσουμε το ρήμα ᾤμην μετά το «κομίζεσθαι». Στην πρόταση αυτή ενώ συντακτικά θα μπορούσε να έχει δίκιο, νοηματικά δε στέκει η δόμηση αυτή, διότι η έμφαση δίνεται στο γεγονός ότι πρέπει να σταλεί ο ίδιος, όχι στο ότι το νόμιζε ο ίδιος.

Δώσε μου ένα μέλι να σου στείλω τα αποτελέσματα. Μπορώ να αναζητήσω και για άλλες περιπτώσεις, ας πούμε με τα <ἐξεῖναι>, <δίκαιον εἶναι> κ.ά. Πες μου τι θες και στα αναζητώ...

Καλημέρα!

[Sali]

Σωτήρη, δεν ξέρω αν έχει αναφερθεί εδώ, αλλά σχετικά με τη σύνταξη του απαρεμφάτου νομίζω πως κάθε φιλόλογος πρέπει να διαβάσει μια εργασία του Γ. Μπαμπινιώτη που είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό "ΑΘΗΝΑ", 73-74, σσ. 702-738, ανεξάρτητα από το αν τελικά συμφωνήσει ή διαφωνήσει με τα συμπεράσματά της. Ο Μπαμπινιώτης, βασιζόμενος στις αρχές της γενετικής-μετασχηματιστικής Γραμματικής, προσπαθεί να αποδείξει την ανυπαρξία του δομικού σχήματος NCI (Nominativus Cum Infinitivo) και πιστεύει πως η πτώση του υποκειμένου του απαρεμφάτου, είτε αυτό δηλώνεται στον λόγο είτε εννοείται, είναι πάντοτε η αιτιατική (και φέρνει κάμποσα παραδείγματα ταυτοπροσωπίας με ρητά εκφρασμένο υποκείμενο σε αιτιατική). Το φαινόμενο είναι λίγο-πολύ γνωστό, αλλά πιστεύεται ότι η αιτιατική οφείλεται σε έμφαση ή αντιδιαστολή· αλλά ο Μπαμπινιώτης παρατηρεί - και σωστά, νομίζω - ότι η έμφαση δεν είναι θέμα πτώσης αλλά θέμα παρουσίας (ή απουσίας).

[quidam omnia sciens...]

Σωτήρη, δεν ξέρω αν έχει αναφερθεί εδώ, αλλά σχετικά με τη σύνταξη του απαρεμφάτου νομίζω πως κάθε φιλόλογος πρέπει να διαβάσει μια εργασία του Γ. Μπαμπινιώτη που είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό "ΑΘΗΝΑ", 73-74, σσ. 702-738, ανεξάρτητα από το αν τελικά συμφωνήσει ή διαφωνήσει με τα συμπεράσματά της. Ο Μπαμπινιώτης, βασιζόμενος στις αρχές της γενετικής-μετασχηματιστικής Γραμματικής, προσπαθεί να αποδείξει την ανυπαρξία του δομικού σχήματος NCI (Nominativus Cum Infinitivo) και πιστεύει πως η πτώση του υποκειμένου του απαρεμφάτου, είτε αυτό δηλώνεται στον λόγο είτε εννοείται, είναι πάντοτε η αιτιατική (και φέρνει κάμποσα παραδείγματα ταυτοπροσωπίας με ρητά εκφρασμένο υποκείμενο σε αιτιατική). Το φαινόμενο είναι λίγο-πολύ γνωστό, αλλά πιστεύεται ότι η αιτιατική οφείλεται σε έμφαση ή αντιδιαστολή· αλλά ο Μπαμπινιώτης παρατηρεί - και σωστά, νομίζω - ότι η έμφαση δεν είναι θέμα πτώσης αλλά θέμα παρουσίας (ή απουσίας).

[Sali]

Το βασικό πρόβλημα είναι ποια λέξη πρέπει να εννοήσεις στην ταυτοπροσωπία ως αιτιατική του απαρεμφάτου. Καλά στο α΄ και β΄ πρόσωπο είναι αυτονόητο. Στο γ΄ όμως; Θυμάσαι τι λέει; Μήπως τό έχεις στη βιβλιοθήκη σου κιόλας για να μας το θυμίσεις-γνωστοποιήσεις;

Επίσης δεν θυμάμαι (α) για ποια περίοδο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας-γραμματείας έγινε η εργασία, δηλαδή σε ποια συγχρονία εφαρμόστηκαν οι αρχές, (β) σε ποια λογοτεχνικά είδη-συγγραφείς εφαρμόστηκαν και με ποιο κριτήριο, (γ) αν εφαρμόστηκε και για τη λατινική.

Αν μπορείς, για βοήθησέ μας λίγο...

Η αναφορά σου στη βιβλιοθήκη μου είναι πίκρα. Και ξέρεις γιατί; Υπηρετώ με απόσπαση (λόγω διορισμού της συζύγου) στο Ηράκλειο, ενώ το σπίτι μου (και η βιβλιοθήκη μου) βρίσκονται στην...Αλεξανδρούπολη. Από τον βορρά στον νότο δηλαδή. Δεν λέω, καλά είναι στην Κρήτη, ιδιαίτερα τώρα το καλοκαίρι· αλλά η βιβλιοθήκη μου μού λείπει. Πήρα βέβαια τα βασικά (Λεξικά, Γραμματικές, Συντακτικά κ.ά.), άλλα σε έντυπη και άλλα σε ηλεκτρονική μορφή, αλλά περισσότερα δεν μπορούσα.
Τη συγκεκριμένη εργασία την έχω, αλλά έχει μείνει στη βόρεια Ελλάδα, οπότε δεν μπορώ να τη χρησιμοποιήσω για να δώσω συγκεκριμένες απαντήσεις. Άλλωστε, την είχα διαβάσει κι εγώ προ πολλών ετών και δεν θυμάμαι πάρα πολλά. Θυμάμαι όμως πολύ καλά ότι στο παράδειγμα: "βασιλεὺς βούλεται στρατεύειν ἐπ' Αἴγυπτον" ως υποκείμενο του απαρεμφάτου δεν εννοούσε το "ἓ" αλλά το "βασιλέα". Στα άλλα ερωτήματά σου, (α) και (β), δεν μπορώ να σου απαντήσω, γιατί δεν θυμάμαι· ως προς το (γ) θυμάμαι ότι αναφέρεται και στη Λατινική επιμένοντας στην άποψη ότι πρόκειται για την ίδια συντακτική δομή, την οποία εφαρμόζει σε ενιαία βάση και για τις δύο κλασικές γλώσσες. Δυστυχώς, περισσότερα δεν μπορώ να θυμηθώ. Ωστόσο, ελπίζω να έδωσα κάποια αφορμή για συζήτηση.

[quidam omnia sciens...]

Πάντως

[Sali]

Κῦρος δὲ τόν τε πατέρα ἔφη ταῦτα ἐπεσταλκέναι καὶ αὐτὸς οὐκ ἄλλ' ἐγνωκέναι, ἀλλὰ πάντα ποιήσειν (Ξεν., Ἑλλ., 1.5.3) < ὅ τε πατὴρ ταῦτα ἐπέσταλκε καὶ ἐγὼ οὐκ ἄλλ' ἔγνωκα, ἀλλὰ πάντα ποιήσω.

ἔφασαν καὶ αὐτοὶ τοῦτ’ ἂν ἔχειν (Θουκ., 4.98.4) < καὶ ἡμεῖς τοῦτ’ ἂν ἔχοιμεν.

Κάποιοι ίσως σπεύσουν να πουν ότι η αντωνυμία "αὐτὸς" είναι σε θέση προδιορισμού του εννοούμενου υποκειμένου, αλλά και πάλι ο προσδιορισμός σε ονομαστική πρέπει να προσδιορίζει ονομαστική. Στα παραπάνω παραδείγματα, από γλωσσολογική άποψη, στην πραγματικότητα η ίδια η αντωνυμία "αὐτός" είναι το υποκείμενο του απαρεμφάτου, αφού δεν μεταφέρεται από τον ευθύ λόγο στον πλάγιο, αλλά αντικαθιστά το α΄πρόσωπο του ευθέος λόγου, τον τύπο "ἐγώ" (και το ἡμεῖς ο τύπος "αὐτοί").

Εὐφαμίδας οὐκ ἔφη τοὺς λόγους τοῖς ἔργοις ὁμολογεῖν· σφεῖς μὲν γὰρ περὶ εἰρήνης ξυγκαθῆσθαι, τοὺς δ' Ἐπιδαυρίους καὶ τοὺς ξυμμάχους καὶ τοὺς Ἀργείους μεθ' ὅπλων ἀντιτετάχθαι (Θουκ., 5.55.1) < οὐχ οἱ λόγοι τοῖς ἔργοις ὁμολογοῦσι· ἡμεῖς μὲν γὰρ περὶ εἰρήνης ξυγκαθήμεθα, οἱ δ' Ἐπιδαύριοι καὶ οἱ ξύμμαχοι καὶ οἱ Ἀργεῖοι μεθ' ὅπλων ἀντιτεταγμένοι εἰσίν.

Από τα παραπάνω (ενδεικτικά είναι τα παραδείγματα, υπάρχουν κι άλλα), εγώ έχω συμπεράνει προσωπικά ότι δεν μπορεί να είναι πάντα σε αιτιατική το υποκ. του απαρεμφάτου. Τώρα, αν μιλάμε για διαφορά μεταζύ βαθείας και επιφανειακής δομής, ίσως να αλλάζουν τα πράγματα...

Όταν στο πρώτο post μου ανέφερα ότι σημεία της εργασίας "σηκώνουν" συζήτηση, αυτό ακριβώς εννοούσα. Ίσως όμως να αδικώ τον συγγραφέα, μια και δεν θυμάμαι πολλά πράγματα. Νομίζω πάντως πως σαφώς ο Μπαμπινιώτης μιλάει για την πτώση του υποκειμένου του απαρεμφάτου στη βαθεία δομή, ανεξάρτητα από το τι εμφανίζεται στην επιφανειακή. Ωστόσο, αν θυμάμαι καλά, νομίζω πως παραδείγματα σαν τα δύο πρώτα που ανέφερες τα δέχεται ως NCI, αλλά τα αξιολογεί ως εξαιρέσεις στον κανόνα.
Σωτήρη, μόνο στα μέσα Ιουλίου θα είμαι στο σπίτι μου, οπότε θα έχω τη δυνατότητα να διαβάσω ξανά το άρθρο εξ ολοκλήρου. Αν μέχρι τότε το βρεις εσύ και το διαβάσεις, καλό θα ήταν να μας γνωστοποιήσεις τα συμπεράσματά σου.

[quidam omnia sciens...]

Κῦρος δὲ τόν τε πατέρα ἔφη ταῦτα ἐπεσταλκέναι καὶ αὐτὸς οὐκ ἄλλ' ἐγνωκέναι, ἀλλὰ πάντα ποιήσειν (Ξεν., Ἑλλ., 1.5.3) < ὅ τε πατὴρ ταῦτα ἐπέσταλκε καὶ ἐγὼ οὐκ ἄλλ' ἔγνωκα, ἀλλὰ πάντα ποιήσω.

ἔφασαν καὶ αὐτοὶ τοῦτ’ ἂν ἔχειν (Θουκ., 4.98.4) < καὶ ἡμεῖς τοῦτ’ ἂν ἔχοιμεν.

Κάποιοι ίσως σπεύσουν να πουν ότι η αντωνυμία "αὐτὸς" είναι σε θέση προδιορισμού του εννοούμενου υποκειμένου, αλλά και πάλι ο προσδιορισμός σε ονομαστική πρέπει να προσδιορίζει ονομαστική. Στα παραπάνω παραδείγματα, από γλωσσολογική άποψη, στην πραγματικότητα η ίδια η αντωνυμία "αὐτός" είναι το υποκείμενο του απαρεμφάτου, αφού δεν μεταφέρεται από τον ευθύ λόγο στον πλάγιο, αλλά αντικαθιστά το α΄πρόσωπο του ευθέος λόγου, τον τύπο "ἐγώ" (και το ἡμεῖς ο τύπος "αὐτοί").

Εὐφαμίδας οὐκ ἔφη τοὺς λόγους τοῖς ἔργοις ὁμολογεῖν· σφεῖς μὲν γὰρ περὶ εἰρήνης ξυγκαθῆσθαι, τοὺς δ' Ἐπιδαυρίους καὶ τοὺς ξυμμάχους καὶ τοὺς Ἀργείους μεθ' ὅπλων ἀντιτετάχθαι (Θουκ., 5.55.1) < οὐχ οἱ λόγοι τοῖς ἔργοις ὁμολογοῦσι· ἡμεῖς μὲν γὰρ περὶ εἰρήνης ξυγκαθήμεθα, οἱ δ' Ἐπιδαύριοι καὶ οἱ ξύμμαχοι καὶ οἱ Ἀργεῖοι μεθ' ὅπλων ἀντιτεταγμένοι εἰσίν.

Από τα παραπάνω (ενδεικτικά είναι τα παραδείγματα, υπάρχουν κι άλλα), εγώ έχω συμπεράνει προσωπικά ότι δεν μπορεί να είναι πάντα σε αιτιατική το υποκ. του απαρεμφάτου. Τώρα, αν μιλάμε για διαφορά μεταζύ βαθείας και επιφανειακής δομής, ίσως να αλλάζουν τα πράγματα...

Όταν στο πρώτο post μου ανέφερα ότι σημεία της εργασίας "σηκώνουν" συζήτηση, αυτό ακριβώς εννοούσα. Ίσως όμως να αδικώ τον συγγραφέα, μια και δεν θυμάμαι πολλά πράγματα. Νομίζω πάντως πως σαφώς ο Μπαμπινιώτης μιλάει για την πτώση του υποκειμένου του απαρεμφάτου στη βαθεία δομή, ανεξάρτητα από το τι εμφανίζεται στην επιφανειακή. Ωστόσο, αν θυμάμαι καλά, νομίζω πως παραδείγματα σαν τα δύο πρώτα που ανέφερες τα δέχεται ως NCI, αλλά τα αξιολογεί ως εξαιρέσεις στον κανόνα.
Σωτήρη, μόνο στα μέσα Ιουλίου θα είμαι στο σπίτι μου, οπότε θα έχω τη δυνατότητα να διαβάσω ξανά το άρθρο εξ ολοκλήρου. Αν μέχρι τότε το βρεις εσύ και το διαβάσεις, καλό θα ήταν να μας γνωστοποιήσεις τα συμπεράσματά σου.

Mόνο που δεν ειναι εξαιρέσεις... Είναι ο κανόνας... Όταν έχεις ρήμα εξάρτησης και ακολουθουν απαρέμφατα (δύο ή περισσότερα), με το ένα από αυτά να θέλει ίδιο υποκ. με το ρήμα, η παραπάνω περίπτωση είναι στατιστικά ο κανόνας. Πραγματικά έχω συγκεντρώσει πάρα πολλές περιπτώσεις τέτοιες, διότι είναι πολυ ευκολο να αναζητήσω τον τύπο "αυτος" ή "αυτοί", (και λιγους με το "σφεις"). Με τις μετοχές δεν γίνεται, παρά μόνο διαβάζοντας, εντοπίζοντας και συγκεντρώνοντας υπομονετικά τα δεδομένα.

Τα παρακάτω παραδείγματα τα πήρα ΤΥΧΑΙΑ ανάμεσα σε εκατοντάδες (δεν τα έχω μετρήσει, διότι τα έχω αφαιρέσει από 2193 περιπτώσεις!). Γι'αυτό και είναι όλα από τα "Απομνημονεύματα". Αξίζει να τα παρατηρήσουμε:

Xenophon Hist., Memorabilia
Book 3, chapter 11, section 18, line 3
Ἀλλὰ μὰ Δί', ἔφη, οὐκ αὐτὸς ἕλκεσθαι πρὸς σὲ βούλομαι, ἀλλὰ σὲ πρὸς ἐμὲ πορεύεσθαι. (Αλλά, μα το Δία, είπε, δε θέλω [να δέχομαι ο ίδιος έλξη προς τη μεριά σου], αλλά εσύ να κινείσαι προς τη μεριά μου)

Xenophon Hist., Memorabilia
Book 4, chapter 4, section 5, line 1
ἐὰν δέ τις βούληται ἢ αὐτὸς μαθεῖν τὸ δίκαιον ἢ υἱὸν ἢ οἰκέτην διδάξασθαι, μὴ εἰδέναι ὅποι ἂν ἐλθὼν τύχοι τούτου.
(Εάν κανείς θέλει ή [να μάθει ο ίδιος τη δικαιοσύνη] ή να βάλει δάσκαλό να τη διδάξει στο γιο του ή τον υπηρέτη του...)

[Εδώ το "μαθεῖν" χρησιμοποιείται ως παθ. του "διδάξασθαι", αντί του "αὐτὸς διδαχθῆναι". θα μπορούσε να πει "διδάξασθαι ἑαυτόν", και στην περίπτωση αυτή το "αὐτός" με την παρουσία του θα έδινε άλλο νόημα, λανθασμένο στα παρόντα συμφραζόμενα].

και με μετοχή:

Xenophon Hist., Memorabilia
Book 4, chapter 2, section 6, line 2
φανερὸς ἦν ὁ Εὐθύδημος ἤδη μὲν οἷς ὁ Σωκράτης λέγοι προσέχων, ἔτι δὲ φυλαττόμενος αὐτός τι φθέγγεσθαι καὶ νομίζων τῇ σιωπῇ σωφροσύνης δόξαν περιβάλλεσθαι
(ήταν φανερό ότι ο Ευθήδημος... είχε επιφύλαξη [να ανοίξει το στόμα μου και να πει ο ίδιος κάτι] και νόμιζε ότι με τη σιωπή του...)

Και ίσως το πιο αποκαλυπτικό να είναι το εξής:

Xenophon Hist., Memorabilia
Book 4, chapter 8,

λέξω δὲ καὶ ἃ
Ἑρμογένους τοῦ Ἱππονίκου ἤκουσα περὶ αὐτοῦ. ἔφη γάρ,
ἤδη Μελήτου γεγραμμένου αὐτὸν τὴν γραφήν, αὐτὸς ἀκούων
αὐτοῦ πάντα μᾶλλον ἢ περὶ τῆς δίκης διαλεγομένου λέγειν
4.8.4.5
αὐτῷ ὡς χρὴ σκοπεῖν ὅ τι ἀπολογήσεται. τὸν δὲ τὸ μὲν
πρῶτον εἰπεῖν· Οὐ γὰρ δοκῶ σοι τοῦτο μελετῶν διαβεβιω-
κέναι; ἐπεὶ δὲ αὐτὸν ἤρετο ὅπως, εἰπεῖν αὐτὸν ὅτι οὐδὲν
ἄλλο ποιῶν διαγεγένηται ἢ διασκοπῶν μὲν τά τε δίκαια καὶ 
τὰ ἄδικα, πράττων δὲ τὰ δίκαια καὶ τῶν ἀδίκων ἀπεχόμενος,
4.8.5.1
ἥνπερ νομίζοι καλλίστην μελέτην ἀπολογίας εἶναι. αὐτὸς
δὲ πάλιν εἰπεῖν· Οὐχ ὁρᾷς, ὦ Σώκρατες, ὅτι οἱ Ἀθήνησι
δικασταὶ πολλοὺς μὲν ἤδη μηδὲν ἀδικοῦντας λόγῳ παρα-
χθέντες ἀπέκτειναν, πολλοὺς δὲ ἀδικοῦντας ἀπέλυσαν; Ἀλλὰ
4.8.5.5
νὴ τὸν Δία, φάναι αὐτόν, ὦ Ἑρμόγενες, ἤδη μου ἐπιχει-
ροῦντος φροντίσαι τῆς πρὸς τοὺς δικαστὰς ἀπολογίας ἠναν-
4.8.6.1
τιώθη τὸ δαιμόνιον. καὶ αὐτὸς εἰπεῖν· Θαυμαστὰ λέγεις.
τὸν δέ, Θαυμάζεις, φάναι, εἰ τῷ θεῷ δοκεῖ βέλτιον εἶναι
ἐμὲ τελευτᾶν τὸν βίον ἤδη;

Το ρήμα εξάρτησης είναι το "ἔφη (Ἑρμογένης)". Παρατηρούμε ότι όπου η αφήγηση αφορά τα λεγόμενα του ίδιου του (εγκιβωτισμένου) αφηγητή Ερμογένη υπάρχει ονομαστική με τα απαρέμφατα, όπου μιλά ο Σωκράτης υπάρχει αιτιατική.

Για να μην το κουράζουμε άλλο, δεν έχω αντίρρηση ότι μπορεί στη βαθεία δομή (DS) να υπάρχει αιτιατική. Αλλά τη σύνταξη στη σχολική πρακτική (το "σχολική" με τη διευρυμένη εκπαιδευτική της διάσταση, συμπεριλαμβανομένων και των πανεπιστημίων) δεν την κάνουμε στη βαθεία δομή, αλλά κι αν ακόμη θα θέλαμε να το προσπαθήσουμε, θα ήταν λάθος αν το κάναμε επιλεκτικά επιλεκτικά.

Δηλαδή αν θέλουμε να εννοούμε ένα τύπο PRO σε αιτιατική με κάθε απαρέμφατο, θα πρέπει την ίδια τακτική να ακολουθούμε και με κάθε δευτερεύουσα πρόταση βάζοντας PRO σε ονομαστική, ας πούμε μια ειδική του τύπου "εἶπέ τις [ὅτι PRO σοφὸς ἂν εἴη]".

Η άποψη ότι εννοείται το ίδιο ουσιαστικό ή αντωνυμία με πριν, είναι ξεπερασμένη αν δεν κάνω λάθος εδώ και καιρό στη ΓΜΓ, και φυσικά είναι λανθασμένη. Στο παράδειγμά μας αν αναλύσουμε ως

"εἶπέ τις [ὅτι ΤΙΣ σοφὸς ἂν εἴη]".

Δεν μπορούμε στον ευθύ λόγο να φτάσουμε στη δομή "σοφὸς ἂν εἴην", τουλάχιστον όχι όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ. Ας μας διαφωτίσει η Ladyven, που είναι προχωρημένη σε αυτά.

[Sali]

Mόνο που δεν ειναι εξαιρέσεις... Είναι ο κανόνας... Όταν έχεις ρήμα εξάρτησης και ακολουθουν απαρέμφατα (δύο ή περισσότερα), με το ένα από αυτά να θέλει ίδιο υποκ. με το ρήμα, η παραπάνω περίπτωση είναι στατιστικά ο κανόνας. Πραγματικά έχω συγκεντρώσει πάρα πολλές περιπτώσεις τέτοιες, διότι είναι πολυ ευκολο να αναζητήσω τον τύπο "αυτος" ή "αυτοί", (και λιγους με το "σφεις"). Με τις μετοχές δεν γίνεται, παρά μόνο διαβάζοντας, εντοπίζοντας και συγκεντρώνοντας υπομονετικά τα δεδομένα.

Τα παρακάτω παραδείγματα τα πήρα ΤΥΧΑΙΑ ανάμεσα σε εκατοντάδες (δεν τα έχω μετρήσει, διότι τα έχω αφαιρέσει από 2193 περιπτώσεις!). Γι'αυτό και είναι όλα από τα "Απομνημονεύματα".

Σωτήρη, ωραία δουλειά έχεις κάνει με τη συγκέντρωση όλων αυτών των παραδειγμάτων. Συγχαρητήρια! Φαίνεται ότι με τους τύπους "αὐτὸς" ή "αὐτοὶ" το δομικό σχήμα NCI είναι πράγματι ο κανόνας. Όμως έχω την εντύπωση (το λέω με κάποιες επιφυλάξεις) ότι όταν, επί ταυτοπροσωπίας, εμφανίζεται στην επιφανειακή δομή (ως υποκ. του απαρ.) η προσωπική αντωνυμία του α΄ ή του β΄ προσώπου, τη βλέπουμε σε αιτιατική. Δες ένα παράδειγμα από τον Πλάτωνα (Ἱππ. Μείζ. 282e) "καὶ σχεδόν τι οἶμαι ἐμὲ πλείω χρήματα εἰργάσθαι ἢ ἄλλους σύνδυο". Ωραίο είναι το παράδειγμα από τον Δημοσθένη (21.204): "ἀλλὰ νομίζεις ἡμᾶς μὲν ἀνέξεσθαί σου, αὐτὸς δὲ τυπήσειν; καὶ ἡμᾶς μὲν ἀποψιφιεῖσθαί σου, σὲ δ' οὐ παύσεσθαι". Ο Μπαμπινιώτης αναφέρει πολλά περισσότερα. Ο Smyth, 1974 (απ' όπου πήρα τα δύο παραδείγματα) λέει πως ο τύπος "αὐτὸς" στο δεύτερο παράδειγμα "is not the expressed subject of the infinitive, but αὐτὸς of direct discourse (αὐτὸς τυπήσεις)", αλλά δεν με ικανοποιεί η εξήγησή του.

[quidam omnia sciens...]

Και εγώ ομολογώ ότι στις πλείστες των περιπτώσεων που αναφέρει ο Smyth διαφωνώ, δεν μεταφέρεται αυτούσιο από τον ευθύ. Γιατί να μη γίνεται "σέ αυτόν"; Το λόγο τον ξέρουμε. Τον ξέρει κι ο Smyth, αφού το αναφέρει στο τμήμα της γραμματικής του που περιγράφει τη χρήση της οριστικής αντωνυίας: έχουμε ΠΛΑΓΙΑ ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΑ/ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΗ (indirect reflection)! Αν κοιτάξεις στη χρήση των αντωνυμιών "αυτός", "ου, οι, ε, σφεις, σφων κλπ.", "εαυτού κλπ.", "σφέτερος κλπ." θα με καταλάβεις. Απλά στο σημείο αυτό του ξεφεύγει η διασύνδεση και παρελκύεται από τον Gildersleeve, αν θυμάμαι καλά...

Αλλα ούτως ή άλλως, ναι, έχεις δίκιο. Ούτε εμένα ικανοποιεί η εξήγηση. Το έχω σε 100άδες παραδείγματα, και δεν είναι παρά λίγες οι φορές  που το "αυτός" μεταφέρεται από τον ευθύ. Χώρια που υπάρχουν παραδείγματα, στα οποία δεν τίθεται θέμα πλαγίου λόγου:

με το ώστε:

Demosthenes Orat., De corona, Section 220, line 2,
εἴποι τις ἄν, σὺ τοσοῦθ' ὑπερῆρας ῥώμῃ καὶ τόλμῃ ὥστε πάντα ποιεῖν αὐτός;

με το μέλλω:

Andocides Orat., De mysteriis (0027: 001)
“Andocide. Discours”, Ed. Dalmeyda, G.
Paris: Les Belles Lettres, 1930, Repr. 1966.
Section 21, line 4
Φέρε δὴ τοίνυν, εἰ καὶ ὁ πατὴρ ἐβούλετο ὑπομένειν, τοὺς φίλους ἂν οἴεσθε ἢ ἐπιτρέπειν αὐτῷ μένειν ἢ ἐγγυήσασθαι, ἀλλ' οὐκ ἂν παραιτεῖσθαι καὶ δεῖσθαι ἀπιέναι ὅπου ἔμελλεν αὐτὸς σωθήσεσθαι ἐμέ τε οὐκ ἀπολεῖν;

Στα παραπάνω δεν μεταφέρεται από πουθενά ο αντωνυμικός τύπος. Απλά είναι εκεί για αντιδιαστολή-έμφαση.

Αλλά και το αν μεταφέρεται ή όχι από τον ευθύ στον πλάγιο είναι αδιάφορο, διότι και μια ονομαστική ενός ουσιαστικού, ή μιας αντωνυμίας προσώπου άλλου από αυτό που έχει η φράση εξάρτησης, όταν μεταφέρεται απαράλλακτο στην απαρεμφατική δομή σε ετεροπροσωπία, γίνεται φυσικά αιτιατική. Συνεπώς, δεν έχει να κάνει με το αν μεταφέρεται "αυτούσιο" ή μετατοπισμένο το πρόσωπο από τον ευθύ στον πλάγιο, παρά με το αν είναι το ίδιο ή όχι με τη φράση εξάρτησης, και, σε μερικές περιπτώσεις, με το αν προηγείται ή έπεται η ταυτοπροσωπία της ετεροπροσωπίας σε πολλαπλές απαρεμφατικές δομές. Επομένως το επιχείρημα αυτό είναι σαθρό. Εκτός κι αν κάπου υπονοείται, ή δηλώνεται ρητά και δεν το έχω βρει, ότι η αντωνυμία αυτή αντιστέκεται στη δομή ACI...

Αν δεν απατώται, στη ΓΜΓ οι τύποι PRO υποτίθεται ότι πρέπει να είναι σε ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ. Αν έχω δίκιο, τότε οι περιπτώσεις παραπάνω είναι  100% ομαλότατες, και καμία "έλξη" δεν έχουν υποστεί...

Στο παρακάτω παράδειγμα μπορούμε να σταθούμε για λίγο και να το συγκρίνουμε με τα προηγούμενα:

Lysias Orat., In Pancleonem
Section 12, line 1
Ῥᾴδιον τοίνυν εἰδέναι ὅτι οὐδ' αὐτὸς Παγκλέων νομίζει ἑαυτὸν μὴ ὅτι Πλαταιέα εἶναι, ἀλλ' οὐδ' ἐλεύθερον.

Εδω το "αυτός" ανήκει στη φράση του ρήματος, και για να δοθεί έμφαση με το απαρέμφατο δεν είναι δυνατόν να επαναληφθεί εκεί. Δηλαδή δεν είναι γραμματική η δομή:

Ῥᾴδιον τοίνυν εἰδέναι ὅτι οὐδ' αὐτὸς Παγκλέων νομίζει [αὐτὸς* μὴ ὅτι Πλαταιεὺς εἶναι, ἀλλ' οὐδ' ἐλεύθερος].

Έτσι ο μόνος τρόπος είναι να χρησιμοποιηθεί είτε η πιο αρχαιοπρεπής προσωπική (αυτοπαθώς κανονικά χρησιμοποιούμενη στην πεζογραφία) "ἕ", είτε η (σύνθετη με αυτήν) αυτοπαθητική "ἑαυτόν". Ε, για το Λυσία μιλάμε... Χρησιμοποιεί φυσικά τους διαδεδομένους στην εποχή τους τύπους. Αν ήταν ο Πλάτωνας, μπορεί και να έβαζε "ἕ".

Φυσικά χωρίς έμφαση στο απαρέμφατο θα είχαμε: Ῥᾴδιον τοίνυν εἰδέναι ὅτι οὐδ' αὐτὸς Παγκλέων νομίζει [μὴ ὅτι Πλαταιεὺς εἶναι, ἀλλ' οὐδ' ἐλεύθερος].

Με την ευκαιρία, να αναφέρω ότι οι Kuehner-Gerth υποστηρίζουν ότι η παραπάνω δομή, με το ἑαυτόν, είναι η αρχική, και η χρήση της ονομαστικής "αὐτός" στη θέση της αυτοπαθούς γίνεται καθ'έλξιν. Και αν θυμάμαι και πάλι καλά, το ίδιο υποστηρίζουν και για τις μετοχικές συντάξεις με συμπληρωματική μετοχή (κατηγορηματική) της μορφής:

οὐκ οἶδε [(αὐτὸς) ἀδικούμενος].

Θεωρούν ότι προέρχονται από το

οὐκ οἶδε ἑαυτὸν [ἀδικούμενον]

και οφείλονται σε "έλξη" προς την ονομαστική του υποκ. του ρήματος. Αν και πρόκειται για τρομακτικού μεγέθους αυθεντίες, τολμώ να πω ότι δεν είμαι και τόσο πεισμένος πως έχουν δίκιο. Φυσικά διασώζονται τέτοιες δομές σε χρήση, όχι μόνο με μετοχές, αλλά ακόμη και με δευτερεόυσες ονοματικές προτάσεις με "σχήμα πρόληψης" (anticipation), πχ.

οὐκ οἶδε ἑαυτὸν ὅτι ἀδικεῖται.

[Sali]

Εκτός κι αν κάπου υπονοείται, ή δηλώνεται ρητά και δεν το έχω βρει, ότι η αντωνυμία αυτή αντιστέκεται στη δομή ACI...

Κι εγώ το ίδιο σκέφτηκα για την αντωνυμία "αὐτός". Πάντως πρέπει να πω ότι στο παράδειγμα του Δημοσθένη που αντέγραψα από τον Smyth, σε δύο παλαιότερες εκδόσεις του κειμένου (και στο Perseus) βλέπω "σὺ δ' οὐ παύσεσθαι", πράγμα που έχει μεγάλη σημασία για τη συζήτησή μας. Ο Smyth εδώ γράφει "σὲ (not σὺ)". Είδα πάντως στο κριτικό υπόμνημα ότι τον τύπο "σὺ" μόνον ένας κώδικας (Α) τον έχει.