Αρχαία Ελληνικά: Γραμματική

[apri]

Ναι,  γράφει convict. Το ελληνικό όμως, που είχα κοιτάξει, γράφει, με τα ίδια παραδείγματα, "αποδεικνύω κάποιον ένοχο για κάτι". Δεν είναι ακριβώς το ίδιο· άλλο "αποδεικνύω ένοχο", άλλο "καταδικάζω". 

Στο παράδειγμα, που δίνουν,  αἱρῶ τινὰ κλέπτοντα η μετοχή κατηγορηματική δεν είναι; Εγώ θα έλεγα ότι εδώ το αἱρῶ έχει την αρχική  του σημασία, "συλλαμβάνω / πιάνω κάποιον να κλέβει" και από εκεί ίσως καταλήγει  "αποδεικνύω ότι κάποιος κλέβει". Τώρα, το "καταδικάζω για κλοπή" του LSJ πώς προκύπτει; Επίσης, και αυτή η μετάφραση  και το "αποδεικνύω κάποιον ένοχο για κλοπή" της ελληνικής επιτομής περιλαμβάνουν προσδιορισμό της αιτίας, που σημαίνει τι; Ότι οι μεταφραστές ερμηνεύουν τη μετοχή ως αιτιολογική; Δεν μπορεί ... η μετοχή πρέπει να είναι κατηγορηματική και κανονικά θα έπρεπε να συνάδει η σύνταξη με τη μετάφραση.

Στα νέα ελληνικά μπορείς να συλλάβεις κάποιον με το σώμα (πχ τον συνέλαβε η αστυνομία), με τις αισθήσεις (πχ τον συνέλαβαν να χαζεύει) ή με τη νόηση (πχ τον συνέλαβε αδιάβαστο/συνέλαβε μια ιδέα).

Τις ίδιες έννοιες είχε και το ρήμα αἱρῶ στα αρχαία ελληνικά. Μόνο που σε δικαστικά συμφραζόμενα φαίνεται πως χρησιμοποιούσαν το ρήμα με την έννοια του "συλλαμβάνω την ιδέα της ενοχής", άρα "καταδικάζω στο μυαλό μου".

Δες και στα παρακάτω παραδείγματα:

• ΑΡΙΣΤΟΦ Ιππ 829 ἀλλά σε κλέπτονθ΄ αἱρήσω ΄γὼ τρεῖς μυριάδας 

• ΠΛ Νομ 941d δοῦλον ἄν τίς τι κλέπτοντα ἐν δικαστηρίῳ ἕλῃ 

• ΙΣΑΙΟΣ 9.36 ἔπειτα τετελευτηκότα Ἀστύφιλον παρανοίας αἱρήσετε

• ΑΙΣΧΙΝ 3.156 μηδ΄ αἱρεῖτε παρανοίας ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων τὸν δῆμον τῶν Ἀθηναίων

Επειδή στα νέα ελληνικά δεν υπάρχει ακριβώς η ίδια χρήση, το πώς θα το μεταφράσεις είναι άσχετο με τη σύνταξη που θα κάνεις.

Πάντως, δεν είμαι σίγουρη ότι η μετάφραση "αποδεικνύω κάποιον ένοχο" που βρίσκεις στα ελληνικά λεξικά είναι σωστή. Η απόδειξη δείχνει νοητική επεξεργασία στοιχείων. Η σύλληψη δείχνει νοητική αναπαράσταση, τον σχηματισμό μιας εικόνας.
Είναι άλλο πράγμα να συλλάβεις κάποιον στο μυαλό σου ως κλέφτη και άλλο να αποδείξεις ότι είναι κλέφτης (βλ ρ. εξελέγχω)

[PDE ads]

[Dwrina]

Το γάλα σε ποια κατηγορία ουσιαστικών ανήκει; Η σχολική Γραμματική δεν το έχει ούτε στα ανώμαλα. Έχει πληθυντικό; (Τα γάλακτα;; )

[Sali]

Η Γραμματική δεν το εντάσσει σε κάποια κατηγορία. Αναφέρεται σε Σημείωση της παραγρ. 122 δ (οδοντικόληκτα), όπου βλέπουμε και τη δοτ. πληθ. γάλαξι. Δες και LSJ.

[Dwrina]

Η Γραμματική δεν το εντάσσει σε κάποια κατηγορία. Αναφέρεται σε Σημείωση της παραγρ. 122 δ (οδοντικόληκτα), όπου βλέπουμε και τη δοτ. πληθ. γάλαξι.

Στη σχολική Γραμματική; Δεν το βλέπω. Στον πληθυντικό εκτός από τη δοτική, σχηματίζονται άλλες πτώσεις;

[PDE ads]

[apri]

Ο Sali εννοεί τη Γραμματική του Οικονόμου όπως είχε εκδοθεί από το ΑΠΘ. Η σχολική είναι μια συνοπτική μορφή της, βασικά δεν έχει κάποιες υποσημειώσεις, όπως αυτή.

Το "γάλα" ανήκει στα οδοντικόληκτα, όπως αναφέρεται και στη γραμματική. Προέρχεται από το ινδοευρωπαϊκό θέμα *galact ή *glact.
Στα ελληνικά, η ονομαστική σχηματίστηκε με τη σίγηση του τελικού κτ, γιατί δεν συνηθιζόταν να τελειώνουν οι λέξεις σε τέτοιο συνδυασμό φθόγγων.

Γενικά, ως ουσιαστικό, το γάλα,  επειδή δηλώνει υγρό, είναι μη μετρήσιμο και κανονικά δεν σχηματίζει πληθυντικό.
Όμως, σε πολλές γλώσσες βρίσκεις τύπους πληθυντικού για το γάλα που χρησιμοποιούνται μετωνυμικά δηλώνοντας ποσότητες, περιέχοντα δοχεία ή είδη γάλακτος (πρβλ νερά, κρασιά, μπύρες).
Δηλαδή, "γάλατα" σημαίνει ποσότητες γάλακτος ή ποτήρια/μπουκάλια γάλακτος ή είδη γάλακτος, τα οποία φυσικά είναι μετρήσιμα.

Στα αρχαία ελληνικά, το γάλα σχημάτιζε τέτοιον πληθυντικό. Τα λεξικά αναφέρουν συνήθως τη δοτική, αλλά υπήρχε και στις άλλες πτώσεις. Μιλάμε όμως γενικά για μη συνηθισμένη χρήση του ουσιαστικού.

[Sali]

Υπάρχει και η σπάνια γενική τοῦ γάλα (άκλιτο).

Είναι περίεργο το ότι οι τύποι γάλακτα και γαλάκτων, ενώ είναι σωστοί, δεν αναφέρονται καθόλου στο LSJ.

[apri]

Υπάρχει και η σπάνια γενική τοῦ γάλα (άκλιτο).

Ε, αυτό είναι βασικά κακή κλίση. Γι' αυτό και εμφανίζεται μόνο μια φορά σε κωμωδία.

Προφανώς, και για τους τότε ομιλητές δεν ήταν αναμενόμενη η γενική "του γάλακτος", γιατί τα υπόλοιπα οδοντικόληκτα έχουνε μόνο "τ" ως χαρακτήρα.
Δεν είναι τυχαίο ότι στα νέα ελληνικά τελικά πλάστηκαν αναλογικά οι πιο ομαλοί τύποι "γάλατος/γάλατα" (κατά τα "σώματος/σώματα").

Είναι περίεργο το ότι οι τύποι γάλακτα και γαλάκτων, ενώ είναι σωστοί, δεν αναφέρονται καθόλου στο LSJ.

Είναι πολύ σπάνιοι και εμφανίζονται σε μη λογοτεχνικά κείμενα (Αριστοτέλη, Ιπποκράτη, Γαληνό). Ίσως δεν έψαξαν σε τέτοια κείμενα.
Το DGE αναφέρει το "γάλακτα" πάντως παραπέμποντας στον Ιπποκράτη.

[Dwrina]

Σας ευχαριστώ πολύ! 

Πάντως, από ό,τι φαίνεται, αποκλείεται να ζητηθεί το γάλα, ιδίως ο πληθυντικός του, σε διαγώνισμα β' Γυμνασίου. Με αφορμή την εμφάνισή του σε κείμενο του Λουκιανού της β' Γυμνασίου ρώτησα για την κλίση του.  Δεν το είχα ξανασυναντήσει σε κείμενο.

[Dwrina]

Τα επίθετα σε -ώδης, ενώ στη νέα Ελληνική τονίζονται στη γενική πληθυντικού στη λήγουσα, στην α.ε., σύμφωνα με τη σχολική Γραμματική, τονίζονται στην παραλήγουσα, όπως και τα άλλα επίθετα σε -ης. Κάποια στιγμή πρέπει να είχαμε πει (αλλά δεν μπορώ να βρω την ανάρτηση) ότι στα Αρχαία άλλες φορές τονίζονται στην παραλήγουσα και άλλες στη λήγουσα. Επειδή όμως αυτό δεν μπορώ να το γνωρίζω για κάθε επίθετο, ακολουθώντας τη σχολική Γραμματική, τα τονίζω όλα στην παραλήγουσα.

Το πρόβλημα όμως είναι ότι έδωσα για σχηματισμό θετικού του επιρρήματος το παιγνιώδης (που απαντά σε κείμενο του Ξενοφώντα στην α' Λυκείου)  και σύμφωνα με όσα έχω πει για τον σχηματισμό του θετικού του επιρρήματος, ότι πηγαίνουμε στη γενική πληθυντικού του επιθέτου στο αρσενικό γένος και τρέπουμε το ν  σε ς,  προκύπτει ο τύπος παιγνιώδως, αλλά πολύ αμφιβάλλω αν ο τονισμός του επιρρήματος στην παραλήγουσα είναι σωστός.

[apri]

Ελάχιστα από αυτά σχηματίζουν επίρρημα.
Πάντως, όταν σχηματίζουν, αυτό τονίζεται στη λήγουσα και στα αρχαία και στα νέα ελληνικά (πχ στοιχειωδώς, θορυβωδώς, παιδαριωδώς, μανιωδώς).

[Sali]

Στο λεξικό Montanari βρήκα ρητώς το επίρρημα παιγνιωδῶς με παραπομπές όμως στον μεταγενέστερο γραμματικό Τίμαιο και σε κάποια αρχαία σχόλια στον Πλούτο του Αριστοφάνη. Δεν μπόρεσα όμως να εντοπίσω τα συγκεκριμένα κείμενα.

[erietta]

Συμφωνώ με Sali ότι τα επιρρήματα αυτά μπορεί να μην απαντούν καν σε κείμενα της κλασικής περιόδου. Γι΄ αυτό και θα τα βρούμε σε μεταγενέστερα κείμενα.

[apri]

Υπάρχουν κάποια σε κλασικά κείμενα.

Πχ το "θηριωδῶς" στον Ισοκράτη (Βούσιρις, 11.25)
"καὶ γὰρ τὴν ἀρχὴν οἱ τὸν φόβον ἡμῖν ἐνεργασάμενοι τοῦτον αἴτιοι γεγόνασι τοῦ μὴ παντάπασι θηριωδῶς διακεῖσθαι πρὸς ἀλλήλους."

Το "ἐργωδῶς" στον Ιπποκράτη (Αφορισμοί, 6)
"τὰ νεφριτικὰ, καὶ ὁκόσα κατὰ τὴν κύστιν, ἐργωδῶς ὑγιάζεται τοῖσι πρεσβύτῃσιν."

Είναι όμως πραγματικά λίγα τα επίθετα σε -ωδης που σχημάτιζαν επίρρημα και μάλιστα στην κλασική εποχή.